بندرعباس؛ مرکز استان هرمزگان، یکی از مهمترین شهرهای جنوبی ایران و بزرگترین بندر کشور است. به همین دلیل، مهاجران زیادی این شهر را برای کار و زندگی انتخاب میکنند. این شهر جزو کلانشهرهای ایران است که از سمت شمال به شهرستان حاجیآباد، از شرق به شهرستانهای ميناب و رودان، از غرب به شهرستان بندر لنگه و از جنوب به خليج فارس و جزيره قشم محدود است.(برای آشنایی با شهرداری بندرعباس کلیک کنید.)
نام
در سال ۱۶۲۲ میلادی، شاه عباس صفوی که توان مقابله با پرتغالی ها را نداشت از نیروی جنگی دریایی بریتانیا کمک خواست. انگلیسی ها توانستند متجاوزین پرتغالی را از بندر گمبرون بیرون راندند و به افتخار این پیروزی گمبرون به بندرعباس تغییر نام یافت.
نام تنگه و شهر هرمز از واژه «اُرمزد» يا «هورمزد» به معنى خداى يگانه يا سرور دانا گرفته شده است. نام اين استان از نام شهر يا تنگه هرمز گرفته شده است. هرمزگان از دو پاره «هرمز» و «گان» تشکيل شده است که به معنى سرزمين هرمز است.
در سال ۱۳۵۵ ه.ش، بنا به پيشنهاد وزارت کشور به هيئت وزيران نام استان ساحلى شامل «بنادر، جزاير خليجفارس و درياى عمان» را به استان هرمزگان تغيير يافت که بيشترين علت انتخاب واژه هرمزگان به مناسبت نام «هرمز» و به خاطر موقعيت حساس «تنگه هرمز» که براى ايران ارزش حياتى خاص دارد و نيز به خاطر وضعيت جغرافيايى اين استان که کاملا در مقابل دهانه هرمز قرار گرفته، انتخاب شده است.
شهر بندرعباس، در سال ۱۰۲۳ ه.ق به فرمان شاه عباس اول صفوى ساخته شد و سلطان صفوى نام خود را بر اين بندر گذاشت؛ اما ناحيه بندرعباس از لحاظ تاريخى قدمت زيادى دارد. بندرعباس در نزديکی دهکدهاى به نام «شهرو» واقع شده است. در اوايل قرن هشتم هجرى که نام جزيره کنونى هرمز از جردن به هرموز تبديل گرديد، نام جردن به «شهرو» و بعدها به گمرو يا گامبرون تغيير يافت.
در دوره صفويه، شاه عباس اول امکانات زيادى را به بندر گمبرون اختصاص داد و آن بندر را توسعه و رونق بخشيد و اين شهر بندرى را به نام خود بندرعباس ناميد.
پیشینه
مدارک معتبری در دسترس نیست که از چه زمان منطقه هرمزگان برای اولین بار یک مرکز تجارت دریایی به عنوان بخشی از مسیرهای تجاری شدهاست. آنچه که مشخص است بنابر گزارش هرودوت مورخ یونانی (۴۸۵–۴۲۰ پیش از میلاد) در زمان فرمانروایی داریوش بزرگ (بین ۵۸۶ و ۵۲۲ پیش از میلاد) فرمانده سلیاکوس که یک یونانی بوده به فرمان داریوش بزرگ از بندری در هرمزگان و شمال تنگه هرمز با کشتی به اکتشاف اقیانوس هند و دریای سرخ و ایجاد ارتباط دریایی با بنادر مهم آن دوران مانند چین و هند و لیبی پرداختهاست.
در نتیجه گسترش مسیرهای تجارت آریایی از مرزهای چین به لیبی احتمال داده میشود یک شاخه از مسیرهای تجارت دریایی از طریق تنگه هرمز خواهد بود که یک نقطه اتصال طبیعی با مسیرهای تجارت فلات مرکزی ایران میشود. البته پیشینه چند هزار ساله لنجسازی در کرانه شمالی خلیج فارس و بهویژه بندر کنگ نشان از آن دارد که پیشینه تجارت بیش از این است.
مطابق گزارش مورخ یونانی لوسیوس فلاویوس (۸۶–۱۶۰ میلادی)، الکساندر نئارخوس (۳۲۵–۳۲۶ پیش از میلاد) فرمانده نیروی دریایی اسکندر از هند به ایران و آسیای مرکزی تا رودخانه سند - مرز آن دوران امپراتوری هخامنشی - لشکر کشی کردهاست. نئارخوس با یک ناوگان از سیوسه کشتی جنگی بزرگ و کوچک و حدود دوهزار نفر نیروی نظامی بودهاست. مورخ یونانی اعلام میکند نخستین منطقهای که نئارخوس و ناوگان خود به خلیج فارسی میرسد هرمز است و این نخستین باری است که نام هرمز یا هُرمیزَد در متون تاریخی آورده میشود.
دوران پادشان هرمز از قرن دهم تا قرن هفدهم میلادی است. در دوران اوج خود به حکومت بخشی از شمال شبه جزیره عربستان هم میرسد؛ اما در حالت کلی بندر هرمز که احتمال میرود در دهانه خور تیاب کنونی و محدوده دشت هرمز و در محل باغات میناب کنونی بوده خود حاکم ایالت موغیستان و از زیرمجموعههای حکومت کرمان بودهاست.
دوران اوج و شهرت هرمز در قارههای اروپا و آفریقا و آسیا و افسانه تجارت هرمز و بازارهای عجیب و غریب آن متعلق به قرن ۱۳ و ۱۴ میلادی و بنابر گزارش جهانگردانی چون مارکو پولو (۱۲۵۴–۱۳۲۴) میلادی در ایتالیا، ابن بطوطه (۱۳۰۴–۱۳۶۸) میلادی در مراکش و ژنگ وی (۱۳۷۱–۱۴۳۵) میلادی در چین است. ایلیا پائولوویچ پطروشفسکی خاورشناس روس اندازه ناوگان هرمز را تا ۵۰۰ کشتی یا قایق میداند که این این کشتی با توپ مسلح نبودند.
جغرافیا
استان هرمزگان از مناطق گرم و خشک ایران است و اقلیم آن تحت تاثیر آب و هوای نیمه بیابانی و بیابانی قرار دارد. هوای نوار ساحلی در تابستانها بسیار گرم و مرطوب است و گاهی نیز دمای آن از ۵۲ درجه سانتیگراد تجاوز میکند. دمای متوسط سالانه این منطقه در حدود ۲۷ درجه سانتیگراد است.
از ویژگیهای آب و هوایی استان هرمزگان، یک فصل طولانی گرم و یک فصل کوتاه خنک است. فصل گرم همراه با هوای شرجی ۹ ماه به درازا میکشد. فصل تابستان از اوایل اسفند ماه شروع میشود، هوا رفته رفته رو به گرمی میرود تا اینکه گرما در تیر و مرداد به اوج خود میرسد. فصل خنک آن همراه با خشکی نسبی هوا در حدود ۳ ماه طول میکشد. این فصل از اوایل آذر ماه شروع میشود و تحت تاثیر تودههای هوای خنک غربی قرار میگیرد.
آب و هوای بندرعباس نیز گرم و مرطوب است. بهطور کلی در بندرعباس از نیمه آبان تا نیمه فروردین دارای آبوهوای مطبوعی است. ماههای اردیبهشت و خرداد هوا خشک، ماههای تیر تا مهر دارای آب و هوای مرطوب است. دمای هوای شهر بندرعباس در گرمترین روزها به ۵۲ درجه سانتیگراد و در سردترین روزها به ۲درجه سانتیگراد میرسد. میانگین بارش بندرعباس در حدود ۲۰۰ میلیمتر است.
جمعیت
نمی توان عدد دقیقی را برای جمعیت این شهر عنوان کرد، زیرا از بومیان و مهاجرین تشکیل شده و تعداد مهاجرین بنا به فصول سال متغیر است. اما مطابق نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ جمعیت شهر بندرعباس ۵۲۶٬۶۴۸[۱] نفر اعلام شده است.
فرهنگ
تعداد قابل توجهى از مردم مسلمان استان، پيرو مذهب اهل سنت و از فرقههاى شافعى، حنبلى و شمار اندکى مالکى و زيدى تشکيل شدهاند. بيشتر ساکنان محلى جزاير، شافعى مذهب هستند. اهل سنت بیشتر در محلههای اوزیها و سورو و شغو (شهرک توحید) زندگی میکنند.
بيشتر مردم اين منطقه به زبان فارسى با لهجههاى محلى سخن میگويند. البته به علت موقعیت جغرافیایی این منطقه واژگان عربى، هندى، زنگبارى، حبشى و آفريقايى نيز در لهجه ساکنان کرانهها و جزيرههاى درياى پارس وجود دارد.
زبان اهالی بندرعباس بندری که یکی از گویشهای پارسی کهن است که ویژگیهای کهن را حفظ کرده است.واژگان دکان و دکه دو نمونه صد ها واژه ای است که در زبان این شهر کاربرد دارد. از سوی دیگر، به دلیل روابط بازرگانی شماری از وامواژههای اروپایی (نمونه:tawāl، از واژه towel انگلیسی به معنی حوله) و عربی، هندی نیز در آن دیده میشود. در بندرعباس به دلیل تنوع قومی و نژادی نیز این گویش در محلههای مختلف آن نظیر نایبند خواجه عطا، سورو، پشت شهر و مغ ناخا (نخل ناخدا)، شغو (شهرک توحید) شهرها و روستاهای کوچک اطراف با لهجههای مختلف صحبت میشود.
جاذبه ها
جاذبه های بندرعباس شامل مکان هایی مانند پل لاتیدان، برکه های باران، صید مشتا، مسجد جامع دلگشا، مسجد و حمام گله داری، قلعه فین، کلاه فرنگی و … است.
ره آورد
سوغات و صنایع دستی بندرعباس تنوع بسیاری دارد که بعضی از آن ها بومی شهر بندرعباس و بعضی از دیگر شهرهای استان هرمزگان به بندرعباس آورده شده است. می توانید صنایع دستی مانند حصیر بافی، گلابتون دوزی، پارچه های سوزن دوزی شده و صنایع دریایی را به عنوان سوغات شهر بندرعباس تهیه کنید. خرما، ارده، مرکبات، ماهی و میگو سوغات خوراکی بندرعباس هستند.
اقتصاد
بندرعباس دارای ظرفیتهای مهمی از نظر تاسیسات پیشرفته خدماتی، زیربنایی و اقتصادی است. این شهر به عنوان بزرگترین مبادی ورودی و خروجی کشور، نقش بسیار ارزندهای در دوران جنگ تحمیلی که بنادر مهم آبادان و خرمشهر مورد تعدی دشمن قرار گرفته بودند، در زمینه نیازهای وارداتی کشور داشت. این شهر در فصل مشترک خلیج فارس و دریای عمان روبروی جزایر قشم، هرمز و لارک در فاصله نزدیک تنگه استراتژیک هرمز واقع شده است.
تنگه هرمز، یکی از حساسترین و حیاتیترین گذرگاههای آبی عصر حاضر جهان، در قلمرو سیاسی این استان قرار دارد. این تنگه هلالی شکل صد و هشتاد و هفت کیلومتر طول دارد. عمق تنگه هرمز به دلیل شیب تند کف آن از قسمت شمال به جنوب متغیر است؛ به طوری که در نزدیکی جزیره لارک، در حدود سی و شش متر و در ساحل جنوبی نزدیک شبه جزیره مسندام صد و هشتاد متر است. همچنین چهارده جزیره کوچک و بزرگ به نامهای ابوموسی، بنی فرور، تنب بزرگ و کوچک، سیری، شتور، فرور، کیش، لاوان، قشم، لارک، هرمز، هندورابی و هنگام در محدوده آبهای ساحلی این استان قرار دارند که نقش بسیار مهمی در امنیت دریایی جمهوری اسلامی ایران در خلیج ایفا میکنند.
همچنین، این جزایر میتواند به قطب گردشگری و تبادل سرمایه در مناطق جنوب کشور تبدیل شود. از آنجایی که ارتقای جایگاه صنعت گردشگری در اقتصاد ملی، از طریق استفاده از ظرفیتهای طبیعی، تاریخی و میراث فرهنگی کشور و گسترش و تسهیل ارتباطات بین مناطق، به منظور تقویت پیوند بین اقوام و خرده فرهنگها و همچنین، گسترش تعاملات فرهنگی فراملی یکی از ضوابط طرح آمایش به شمار میرود لذا نگاهی متفاوت به صنعت گردشگری و توریسم در مناطق جنوب ضروری به نظر میرسد.
وجود محور ترانزیتی بندرعباس سیرجان به عنوان گلوگاه اقتصادی کشور و کارخانجات کشتیسازی خلیج فارس، پالأیشگاه گاز، راه آهن، نیروگاه بزرگ بندرعباس و وجود طرحهای بزرگ در دست احداث مانند پالایشگاه هشتم، صنایع آلومینیم المهدی، سد شمیل، انتقال آب به هرمز، کارخانه سیمان هرمزگان، پروژه انتقال آب بندر طاهری به غرب استان، چهره استان را دگرگون خواهد کرد. علاوه بر اینها صنایع غنی معدنی و نفتی و سواحل و لنگرگاههای مناسب، ذخایر غنی از آبزیان متنوع، اهمیت و ارزش این استان را دو چندان نموده است.
