رفسنجان؛ شهری در مرکز ایران و شمال غرب استان کرمان است که در فاصله ۱۱۵ کیلومتری کلانشهر کرمان و ۲۴۸ کیلومتری شهر تاریخی یزد قرارگرفته است و مساحتی برابر با ۸ هزار کیلومترمربع دارد. (برای آشنایی با شهرداری رفسنجان کلیک کنید.)
نام
رفسنجان اسامی مختلفی دارد که بیشتر در ارتباط با ذخایر زیرزمینی آن نامگذاری شده‌است. مانند رفسنگان یا رفسنگ از دو واژهٔ رفسنگ به معنای مس و کان به معنای معدن است که عربی‌شدهٔ آن رفسنجان می‌باشد.
برخی از کارشناسان بر این باورند که در شبکهٔ جغرافیایی مناطق کویری به پناهگاه‌ها و قلعه‌ها و برج‌هایی برمی‌خوریم که کاروان‌های بازرگانی یا رهنوردان عادی و معمولی شبی و روزی را در آن‌ها ایستاد می‌کرده‌اند تا اوضاع جوی مساعد گردد و بار و بند را ببندند و به راه خود ادامه دهند. به این منزل گاه‌ها «قلعه»، «کاروانسرا» و «رباط» هم می‌گویند که هنوز می‌توان در دل راه‌های کاروان روِ کویری آثاری از آن‌ها را مشاهده کرد مانند: «کاروانسراسنگی»، «رباط سنگ»، «رباطِ پشت بادام»، «قلعهٔ سنگی» و بسیاری دیگر. با توجه به این ویژگی عینی و جغرافیایی، «رفسنجان» هم در اصل قلعه‌ای سنگی بوده‌است که کاروان‌های بازرگانی در آن پناه می‌گرفته‌اند؛ بر اساس تحقیقات تاریخی و زمین‌شناسی هیچ‌گاه در این حوالی کوهی نبوده‌است که سنگ مس وجود داشته باشد یا هیچ‌گاه واژه‌ای به‌طور اتفاقی که میان دو گوینده رد و بدل می‌گردد در چرخهٔ زبان نهادینه نمی‌شود.
پیشینه
قبل از ظهور اسلام، در بسیاری از منابع، از شهری در نزدیکی رفسنجان امروزی یاد شده است که نامش، «بهرام‌آباد» بوده است. صحت‌وسقم این مسئله واضح نیست، ولی بسیاری از تاریخ‌دانان بر این باور هستند که بهرام‌آباد درواقع همان رفسنجان است. پس از اسلام به‌خصوص در عصر صفوی، رفسنجان یکی از مهم‌ترین مناطق کشور شد. رفسنجان در طول تاریخ بارها غارت شد، ثروتمند بودن منطقه و وجود منابع طبیعی فراوان، زمینه این مسئله را فراهم می‌کرد.
رفسنجان در مسیر ارتباطی یزد-کرمان قرار داشت، همین موقعیت سبب شد که رفسنجان هر روز آبادتر از قبل شود و بسیاری از حکام به این منطقه توجه کنند.
محمود افغان در حمله به ایران از رفسنجان گذشت و این شهر را غارت و تخریب کرد تا جایی که در عصر قاجار این منطقه به ویرانه‌ای تبدیل شد. یکی از بناهای مهم تاریخی رفسنجان، قلعه‌ای مربوط به اسماعیلیان بود که براثر سیل از بین رفته و امروز تنها خرابه‌هایی از آن باقی مانده است.
رفسنجان بناهای تاریخی زیادی دارد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها «بزرگترین خانه خشتی جهان» است که در این خاک واقع شده است.
جغرافیا
رفسنجان در ارتفاع ۱۵۲۸ متری از سطح زمین قرار دارد و از شمال به زرند، از غرب به شهربابک، از جنوب غربی به سیرجان، از جنوب به بردسیر و از شرق به کرمان محدود می‌شود. فاصله رفسنجان تا کرمان برابر با ۱۱۰ کیلومتر است. در ۵۵ کیلومتری جنوب رفسنجان، مجموعه کارخانه‌های مس سرچشمه قرار دارد که یکی از بزرگترین معادن مس ایران است.
شهر رفسنجان دارای آب و هوای نیمه بیابانی است. تابستان‌های نسبتاً گرم و زمستان‌های سردی دارد. البته در اطراف این شهر مناطق کوهستانی زیادی نیز وجود دارد. میانگین بارش سالانه شهر رفسنجان ۱۰۰ میلی‌متر است. ارتفاع شهر رفسنجان از سطح دریا ۱٬۵۲۸ متر است. البته مناطقی با ارتفاع حدود ۲٬۳۰۰ متر و بیشتر نیز در اطراف شهر رفسنجان قرار گرفته‌اند. شهر مس سرچشمه با ارتفاع ۲٬۶۴۰ متر مرتفع‌ترین شهر در شهرستان رفسنجان که تابستان‌های خنک و زمستان‌های بسیار سرد دارد که در تابستان مردم رفسنجان از آب و هوای آن استفاده می‌کنند. بارندگی‌های رفسنجان عموماً از سیستم‌های بارشی که از سمت جنوب غرب و غرب کشور در فصول پاییز و زمستان به کشور نفوذ می‌کنند، می‌باشد و در فصول بهار و تابستان تحت تأثیر سیستم هوای جنوب‌شرقی که مونسون نام دارد، قرار می‌گیرد. در زمستان بارش‌ها به صورت باران و برف و در تابستان نیز باران می‌بارد. البته در فصل سرد سال جبههٔ هوای سرد سیبری که از شمال شرق نفوذ می‌کند هم رفسنجان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد که هیچ بارندگی از خود ندارد. کمترین دمای ثبت‌شده از رفسنجان ۱۷- درجهٔ سانتی‌گراد بوده و بیشترین دمای ثبت‌شده ۴۳+ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد. ماه‌های آذر، دی، بهمن، اسفند و فروردین بیشترین بارش را در رفسنجان از آن خود کرده‌اند.
جمعیت
بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ ه.ش ۱۶۱٬۹۰۹ نفر جمعیت داشته است.
فرهنگ
مردم رفسنجان به فارسی کرمانی سخن می‌گویند. کرمان و شهرهای آن، لهجه خاصی دارند که به لهجه کرمانی مشهور است. در رفسنجان و کرمان گروهی از زرتشتیان سکونت دارند که زبانی متفاوت از کرمانی فارسی دارند.
جاذبه ها
از جمله جاذبه‌های تاریخی رفسنجان می‌توانیم به مجموعه تاریخی حاج علی آقا علی رفسنجان (بزرگترین خانه خشتی جهان)، کاروانسرای کبوترخان، بادگیر معین، معبد آناهیتا، غار طوطیان، موزه ریاست جمهوری، موزه مردم‌شناسی اشاره کنیم.
از مناطق ییلاقی و سرسبز رفسنجان می‌توانیم به داوران و چاه دریا اشاره کرد. تنگه راگه یکی از جاذبه‌های زیبای رفسنجان است.
ره آورد
مهم‌ترین واصلی‌ترین محصول رفسنجان، پسته است. از دیگر سوغاتی‌های مشهور این خاک می‌توانیم به قاووت پسته، حلوای پسته و کره پسته اشاره کنیم.
خاک مرغوب رفسنجان باعث شده است که کارخانه‌های تولید کاشی و سرامیک در این منطقه رشد کنند و این دو محصول را می‌توان از مهم‌ترین صنایع رفسنجان شناخت.
ازجمله غذاهای سنتی رفسنجان می‌توانیم به کشک مغز، بز قورمه، پی تو، آب گرمو، چمال، گورماست و اماچو اشاره کنیم.
اقتصاد
رفسنجان به عنوان بزرگترین تولیدکننده پسته در ایران و جهان سهم بزرگی از صادرات غیرنفتی را شامل می‌شود. پستهٔ رفسنجان به دلیل کیفیت مثال زدنی آن از معروفیت جهانی برخوردار است و این دلیلی است که رفسنجان را به چهره‌ای شناخته شده در جهان تبدیل کرده‌است. از طرفی دیگر خاک مرغوب برای کاشی و سرامیک در این منطقه باعث شده‌است که بزرگترین کارخانه‌های کاشی ایران در این شهر تأسیس شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به کارخانه‌های الماس کویر و برلیان و غیره اشاره نمود. از دیگر ویژگی‌های این شهر وجود معدن مس سرچشمه‌است که بزرگترین معدن مس جهان می‌باشد. همچنین در رفسنجان کارخانجات زیادی از جمله مجتمع صنعتی و … هم مستقر هستند.
