با شروع عصر صنعتی شدن، مشکلات و مسائل مختلفی، شهرها و تمام طیف ها، طبقات و اقشار اجتماعی را در بر گرفته است. مشکلاتی از جمله انواع آلودگی های محیطی، مشکلات تولید شده ناشی از تراکم جمعیتی، فعالیت های اجتماعی، دشوارهای های دسترسی و ارتباطات شهری و... دولت های ملی و محلی را به چالش طلبیده و موضوع بحث روشنفکران، فیلسوفان، جامعه شناسان، شهرسازان و معماران قرار گرفته است.
زمان زیادی سپری شد تا مسئولان و شهرسازان دریافته اند که دیگر شکل شهرها، صرفا تابع اراده مسئولان و یا برنامه ریزان شهری نیست. شکل شهرها انعکاس بلوغ و رشد اجتماعی، فرایند اشتراک منافع نیروها و کانون های قدرت سیاسی و اجتماعی است. شکل خوب شهر به میزان رشد عرصه های عمومی، دموکراسی، عدالت اجتماعی و مشارکت مردم با مسئولان و برنامه ریزان بستگی دارد. مشکلاتی که امروزه شهرها را دربر گرفته، علاوه بر بسیج عمومی نیروها و فعالیت ها نیازمند تقویت دانش فنی و روش های اجرایی در بهبود شرایط زیست انسان است.
در این راستا، موثرترین روش آن است که از آخرین تجربیات داخلی و خارجی مطلع گردیده و ضمن انتخاب روش های اصلح، آن را با شرایط و امکانات داخلی هماهنگ کنیم. با توجه به این مشکلات نظریه ها و طرح هایی ارائه شد که باعث ظهور شهرهای گوناگون در سطح کشورهای صنعتی و سپس در کشورهای درحال توسعه نظیر شهر سالم، شهر خلاق، شهر شاد، شهر هوشمند و... شد. در این مقاله به بررسی شاخص های مختلف طرح های مطرح شده برای طراحی و رسیدن به شهر ایده ال می پردازیم.
ابعاد شهرهای ایده آلال
لزوم حرکت به سمت شهرهای ایده آل را میتوان از منظر های مختلف مورد بررسی قرار داد. این بدان معنی نیست که تمامی منظرهایی که راجع به این پدیده در این طرح توجیهی مورد بررسی قرار میگیرد، همه التزامات را پوشش می دهد، بلکه تنها بخشی از مهمترین بخش های حرکت به این سمت مورد بررسی قرار میگیرد.
اقتصادی
اثر مستقیم استفاده از فناوری های نوین بر مدیریت شهری کاهش هزینه ها است. جایگزینی هر یک از فناوری های ذکر شده در مبحث قبلی با فناوری های قبلی خودش میتواند سودهای نجومی برای بیت المال به ارمغان بیاورد. کاهش هزینه های بسیار زیاد حمل و نقل بواسطه استفاده از امکانات شهروند الکترونیک، کاهش هزینه های بالا و تکراری قرار دادن تاسیسات شهری با استفاده از تونل مشترک تاسیسات شهری، کاهش هزینه های تصفیه آب با استفاده از فناوری اشعه و تابشی، کاهش هزینه های ساخت شهری با استفاده از مصالح مبتنی بر فناوری و هزاران مورد دیگر هر یک درآمد بالایی را در پی خواهد داشت. این در آمد میتواند در بهبود زندگی شهروندی و تعالی جامعه هزینه گردد.
آسایش شهری
شاید هر کدام از ما زمانی را در شهری که در آن آسایش و آرامش وجود داشته سپری کرده ایم. شهری که از انواع آلودگیها اعم از آلودگی زیستی و آلودگی صوتی و غیره تا حدودی مسون مانده باشد. لذت زندگی در این محیط انسان را به حرکت به سمت این نوع از محیط حرکت میدهد. شهری که در آن بواسطه استفاده از تونل مشترک شهری هر روز آلودگی هوا و آلودگی صوتی کندن خیابانها به گوش نمیرسد. شهری که در آن به واسطه درآمد مناسب مردم دغدغه فکری مالی ندارند و از لحاظ روانی در آرامش کامل به سر میبرند. شهری که در آن بیماری های جدید به واسطه استفاده از فناوریهای زیستی ورود پیدا نمیکند. و هزاران مورد و مثال دیگر که میتوان برای این گونه از شهر ها مثال زد. البته این بدان معنا نیست که ما با همان حرکت اول به سر منزل خواهیم رسید. اما در هر صورت حرکت باید از جایی شروع شود و با هدف گذاری صحیح زمانی به منزل برسد.
سرعت عمل
در شهر ایده آل با استفاده از فناوری های نو تمامی فرایند ها سرعت میپذیرت. تمامی مثالهای فناوری آورده شده هر یک به تنهایی در بخشی از ایجاد سرعت عمل در زندگی شهری نقش مهمی را ایفا مینماید. سرعت در رسیدن به مقصد در خیابانهایی که همواره از ترافیک رنج نمیبرند. سرعت در تعمیرات در زیر ساختهایی که در کوتاه ترین زمان ممکن قابل تعمیرند. و سایر مواردی که می توان در بالا بردن سرعت فعالیتها در شهر نام برد.
پیشرفت
آرمان شهر نماد پیشرفت و توسعه در جامعه مدنی است. جامعه فوق مدرن که تفکر و شاکله آن در پیشرفت و کرامت شکل گرفته است. دو پایه استفاده از فناوری و زیر ساخت اقتصادی به همراه هم جامعه را به سمت پیشرفت نیل خواهد داد. در واقع با حرکت کردن به سمت شهر ایده آل جامعه در یک چرخه افزایشی به سمت تعالی قرار میگیرد.
کرامت فردی
در چنین آرمان شهری که تمام افراد شرایط اخلاقی و انسانی را در ارتباطات خود رعایت می کنند ناخودآگاه کرامت فردی در اجتماع رعایت میگردد. از سوی دیگر تعالی اجتماعی نیز، هم از منظر اخلاقی و هم از منظر اقتصادی در جامعه متعالی ایجاد میگردد. در نتیجه این در محور کرامت فردی در شهر ایده آل بوجود خواهد آمد.
بهداشت و شرایط زیست محیطی
در شهر ایده آل با استفاده از فناوری های نوین و با توجه به فرهیختگی افراد، رعایت بهداشت و شرایط زیست محیطی به مراتب نسبت به شهر کلاسیک بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. استفاده از ریزفناوری در ارتقاء بهداشت بدون نیاز به استفاده از دارو ها و پیش گیرنده های مضر، استفاده از فناوری اشعه جهت از بین بردن آلودگیها و گندزدایی در آب، استفاده از انرژی های تجدید پذیر در رساند انرژی بدون صدمه زدن به محیط زیست و صدها نمونه دیگر همه و همه از مزایای حرکت به سمت شهر ایدهآل است .
با توجه به تمام این موارد و موارد بسیار زیاد دیگری که قطعاً در ذهن تمامی افراد مثالهایی از آن وجود خواهد داشت لزوم حرکت جوامع به سمت شهر ایده آل برای هر انسان محرز و غیر قابل انکار خواهد بود.
تاثیر طراحی شهری در ارتقای امنیت شهروندان
امنیت و ایمنی به عنوان یکی از عوامل بسیار تأثیرگذار در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سکونتگاههای شهری مطرح شدهاند. در نتیجه امنسازی فضاهای شهری به عنوان یکی از ضرورتهای اساسی شهرسازی مطرح است به همین دلیل بسیاری از تلاشها در عرصهی شهرسازی به دنبال کاهش وقوع جرم و افزایش امنیت از طریق طراحی محیطی مناسب پیش بینی شده است؛ امنیت در فضاهای شهری دارای دو بعد عینی و ذهنی است بعد عینی امنیت با آمار وقوع جرم و جنایت بیان میشود و ابعاد ذهنی و روانی امنیت که تحت عنوان احساس امنیت بیان میشود.
مشخصات فنی و ابعاد و هندسه طرح معمولاً تأثیر بسزایی در بعد عینی امنیت شهری دارند و از سوی دیگر ایده کلی و ساختار کالبدی طرح نیز تأثیر جدی در ابعاد ذهنی خواهند داشت، بنابراین میتوان با اعمال تغییراتی در ساختار کالبدی فضا از جمله نورپردازی، تزریق کاربریها، اصلاح شبکه معابر، تشخیص حدود و قلمرو، افزایش نظارت غیررسمی، پوشش گیاهی مناسب، استقرار مبلمان شهری مناسب در مسیر پیاده راهها، طراحی مناسب ساختمانها، مهندسی محیط و منظر شهری و در مجموع، رفع نقاط بی دفاع شهری، از وقوع جرم جلوگیری کرد.
اقدامات لازم برای رفع آشفتگی در فضاهای شهری
برای رسیدن به آسایش بصری در شهرها مؤلفههای زیادی دخیل هستند از جمله مواردی که میتوان به آنها اشاره کرد عبارتند از رفع آلودگیهای نمادی, دیداری, نور و رنگ، توجه به کیفیتهای بصری منظر از قبیل منظر طبیعی و منظر مصنوع و توجه به میزان نور و روشنایی بافتهای شهری بویژه در هنگام شب، نمای بصری و رنگ استفاده شده در سیمای بصری بناها و ساختمانهای شهری، کیفیت دسترسی به فضاهای شهری، شبکه عبور و مرور (به طور ویژه)، توجه به تأسیسات شهری، کیفیتهای محیطی، میزان نمای بدنه در بافتها از جمله عواملی هستند که نقش بسزایی در ارتقای سطح آسایش بصری خواهند داشت.
تاثیر طراحی شهری در بازآفرینی بافت محلات قدیمی
محلات قدیمی شهرها که دارای بافتی با ارزش و کهن بودهاند، به مثابه قلب تپنده شهرها به حساب میآیند، اما امروزه کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود را از دست دادهاند. بازآفرینی شهری رویکردی است که درصدد احیا و معاصرسازی این محلات سنتی گام بر میدارد و تلاش تزریق روحی دوباره در این مناطق و فراهم آوردن شرایطی برای حضور و مشارکت همگان در فرآیند آن، از اهداف ارزشمند این رویکرد است.
محرکهای توسعه بازآفرینی شهری مولدهایی هستند برای بازگرداندن رونق و توسعه به مناطق مورد نظر. بر این اساس پروژههای بازآفرینی شهری تعریف میشود تا چرخه فعالیت زنده و پویا را در این مناطق به راه بیندازند.
اصول طراحی شهری و شهر ایده آل
طراحی شهری بخشی از مدیریت فنی بر عمران شهر است که یک رویکرد چند جانبه دارد و با تمامی حوزههای عملیاتی، اجرایی و فنی شهری در ارتباط است. به عبارت دیگر این هنر جدید از حوزه کاری شغلهای دیگر به دست آمده و فراتر از فعالیت طراحان شهری است.
برای این که یک طراحی شهری انجام شود نیاز به تشکیلات رسمی دارد تا اقشار مختلف بتوانند در این راستا به خواستهها و آرزوهای خود برسند. در این مسیر، اخذ نظرات رسمی و غیر رسمی تمامی ذینفعان، قبل و بعد از اجرا، تأثیر جدی در شکل گیری طرح خواهد داشت. برای اجرای بهترین طرحهای شهری باید وضعیت محل مورد نظر و دادهها کاملاً با هم همخوانی داشته و هماهنگ باشند و طراحی باید با آگاهی از تمام مسائل شهری صورت گیرد، چرا که این علم، موضوعی هندسی نیست، بلکه نوعی تفکر به همراه احساس است و این مستلزم صبر و حوصله است.
چیزی که طراحی شهری را به تصویر میکشد مناظر طبیعی و ظاهر شهر نیز هست و این موضوع اهمیت این طراحی را نمایان میکند و به نوعی میتوان طراحی شهری را حد وسط شهرسازی و معماری دانست که مشخصههای هر دو را شامل میشود. این نوع طراحی از سایر رشتهها مجزا نیست بلکه در کنار آنها معنیدار میشود و در حقیقت به ارائه راه حلهایی با هدف سازماندهی به کالبد عمومی شهر میپردازد و در نهایت توسعه جلوه بصری شهر را به همراه دارد.
منبع
مرجع دانش
ایمنا
مرجع دانش
نشریه جغرافیا و مطالعات محیطی