کریستوفر الکساندر
پدر جنبش زبان الگویی
سال تولد: ۱۹۳۶
محل تولد: اتریش
تحصیلات: دکترای معماری
کریستورفر الکساندر (به انگلیسی: Christopher Alexander) استاد رشته معماری در آمریکا است. او در سال ۱۹۳۶ در وین متولد شد و در آکسفورد و چیستر انگلستان بار آمد. او در دانشگاه کمبریج انگلستان در دو رشته معماری و ریاضیات در مقطع کارشناسی تحصیل کرد و سپس به آمریکا رفت و موفق به اخذ درجه دکترای معماری از دانشگاه هاروارد شد. به خاطر پایان‌نامه دکترایش دربارهٔ ترکیب فرم، نخستین مدال طلای مؤسسه معماران آمریکا در رشته تحقیق را از آن خود ساخت. این پایان‌نامه بعداً به عنوان یادداشت‌هایی دربارهٔ ترکیب فرم به چاپ رسیده.
کریستوفر الکساندر؛ معمار و نظریه پرداز مطرح دهه های 60 ، 70 و 80 میلادی به عنوان پدر جنبش زبان الگویی به دلیل ارزیابی و ساخت آثار معماری شناخته شده است . زبان الگویی بعدها به علوم کامپیوتر نیز راه یافت. این روش اولین بار به همراهی سارا ایشیکاوا و موری سیلورستاین در کتاب « یک زبان الگویی برای تولید مراکز چند منظوره » در سال 1968 ارائه شد و همچنین در سال 1979 در کتاب « راه بی زمان ساختن » دوباره به نوعی توضیح داده شد . الکساندر در سال 2000 یک پایگاه اینترنتی به آدرس www.patternlanguage.com تاسیس کرد و در آن به توضیح این روش پرداخت . این روش سعی در ارائه یک استاندارد در ارزیابی طرح های معماری از بزرگترین مقیاس گرفته تا کوچکترین ریزه کاری ها را دارد .
الکساندر از سال ۱۹۶۳ تاکنون استاد دانشگاه کالیفرنیا در برکلی و رئیس مرکز ساختار محیطی بوده است. در سال ۱۹۸۰ به عضویت فرهنگستان سلطنتی سوئد، و در سال ۱۹۹۶ به عضویت فرهنگستان هنرها و علوم کالیفرنیا برگزیده شد. وی عضو هیئت امنای مؤسسه معماری پرنس ویلز نیز هست. الکساندر جزو نظریه‌پردازان بزرگ معاصر معماری محسوب می‌شود.
در نظريات كريستوفر الکساندر دو جريان فکري عمده و متمايز ملاحظه مي گردد. وي ايده هاي قبلي خود را به طور کامل رد نمي کند بلکه آنها را بسط و پرورش مي دهد. نظريه هاي وي ابتدا بر اساس خردگرايي دکارت پايه گذاري شد: مشکلات به کوچکترين اجزا تقسيم و هر جزء جداگانه بررسي و در نهايت به راه حلي کلي منجر گرديد. بعدها در مسيري کاملا متضاد و متفاوت گام نهاد، عرصه اي که در آن توجه خاصي به رويکرد کل نگر مبذول داشت و اکنون توجه وي بيشتر به ابعاد تجربي فرآيندهاي طراحي معطوف است. او الگوهاي طراحي را پايه اي براي درک فضاهاي معماري و شهرهاي آينده در دستيابي به کيفيتي زنده مي داند.
کریستوفر الکساندر در سال های متمادی در پژوهش های خود ایجاد یک نظم را مطرح می کند. این رویکرد را در کتاب های یک زبان الگو و سرشت نظم اثر او می توان یافت. این نگرش بر دیدگاه طراحان در کلیه عرصه های محیطی تاثیر میگذارد. اما شهرت فزاینده او به دلیل انتقادهای تند و بی رحمانه اش بر نهضت معماری و شهرسازی مدرن و در مقیاسی کلان تر، برخی جنبه های مدرتیته و لحن مطمئن و مقتتدرانه او در تبیین نظریه اش است. او نتیجه مشاهدات و تجربیاتش را در نظریه ای جدید، اما در امتداد پژوهش های پیشین، تدوین و در مجموعه چهارجلدی با عنوان سرشت نظم عرضه کرد. این مجموعه شامل همه نظریه های اوست و شاید مهمترین اثرش باشد.
او در این مجموعه واژگان و اصطلاحات زبان خود را تشریح می کند تا بتواند تعریف خود از نظم را بر مبنای زبانی مشترک با مخاطب در میان بگذارد. در این مقاله تلاش شده است تا بر مبنای دیدگاه معرفت شناسی پساساختارگرایی در تحقیق و روش پژوهشی تحلیل گفتمان نخست با تعریف برخی از اصطلاخات و اصطلاحات و واژگان اساسی در زبان نظریه الکساندر از جمله«حیات و سرزندگی»، «ساختارهای زنده»، «کلیت و مراکز» و با پرداختن به اهمیت نگاه به الگوهای طبیعت در اندیشه وی، به تعریف او از نظم پرداخته شود. در ادامه با مروری گذرا بر رخدادهای عصر روشنفکری و انقلاب صنعتی به ریشه یابی نظریه های کریستوفر الکساندر در تحولات اندیشه و دگرگونی تعریف در علم جدید پرداخته شده است.
پیشرفت های علمی در عصر روشنگری و انقلاب صنعتی، موجب قداست زدایی از طبیعت و نظم موجود در آن و رویای سلطه انسان متجدد بر آن شد. این رویا در دوران مدرن به واقعیت پیوست و ساخت سازهای بی رحمانه و گسترده در سراسر جهن به تخریب جهان سرعت داد.اما با تحولات شگرف در قرن بیستم و نیز پیشرفت های سریع علمی در فیزیک کوانتوم، جهان بینی نوظهور از عالم بار دیگر دچار تزلزل شد و ادبیات، که واژگان اصلی اش « کلیت یکپارچه»، « تحولات فرایندمحور در طی زمان» و «درک شهودی» است، در علم و اندیشه بشری ظهور یافت. نظریه های کریستوفر الکساندر در معماری در بطن چنین فضایی زاییده شد. الکساندر با نقد دنیای مدرن و جهان بینی علمی و عقلگرا آغاز کرد و معماری را در ارتباط تنگاتنگ با جهان بینی انسان دانست.او «نظم طبیعت» و دنیای مدرن یعنی «نظام سنت» را صحیح ترین منبع الهام در ساختن جاودانه معرفی می کند، به دنبال فرایندهای موجود در آن دو می گردد و تلاش میکند ساختارهای آن نظم را به معماری تعمیم دهد.
جوایز و افتخارات
کریستوفر الکساندر تا کنون جوایز معماری زیادی کسب کرده است که مدال طلای انستستوی معماران آمریکا در سال 1970 از آن جمله بوده است . وی از سال 1963 به بعد نویسنده 21 عنوان کتاب بوده است که مهمترین آنها به جز دو مورد ذکر شده به صورت ذیل می باشند:
Community and Privacy, 1963
, 1964 Notes on the Synthesis of Form
Systems Generating Systems, 1967
Houses Generated by Patterns, 1969
A Human City, 1970
People Rebuilding Berkeley: The Self-creating Life of Neighborhoods, 1975
The Oregon Experiment, 1975
Rebirth of the Inner City, the North Omaha Plan, 1981
The Linz Café, 1981
The Production of Houses, 1985
A New Theory of Urban Design, 1985
The Mary Rose Museum, 1995
The Nature of Order: an essay on the art of building and the nature of the universe (four books), 2003
آثار
از الکساندر چند کتاب به فارسی ترجمه شده است که می توان به موارد زیر اشاره کرد:
الکساندر، کریستوفر (۱۳۸۱). معماری و راز جاودانگی، راه بی‌زمانِ ساختن. ترجمه مهرداد قیومی بیدهندی. تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۸۴). یادداشت‌هایی بر ترکیب فرم. ترجمه سعید زرین‌مهر. تهران: روزنه.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۸۷). زبان الگو: شهرها. ترجمه رضا کربلایی نوری. تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۹۰). شهر درخت نیست. ترجمه فرناز فرشاد و شمین گلرخ. تهران: آرمانشهر.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۹۰). سرشت نظم، جلد اول: پدیده حیات. ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری. تهران: پرهام‌نقش.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۹۲). سرشت نظم، جلد دوم: فرایند آفرینش حیات، بخش نخست: تحولات نگه‌دارنده ساختار، ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری، تهران: پرهام‌نقش.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۹۲). کافه لینتز، ترجمه رضا سیروس صبری و علی اکبری، تهران: پرهام‌نقش.
الکساندر، کریستوفر (۱۳۹۹). سرشت نظم، جلد دوم: فرایند آفرینش حیات، بخش دوم: فرایندهای زنده. ترجمه علی اکبری و ندا عبدزاده، تهران: پرهام‌نقش.
