ایرانشهر، یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان است که در مرکز بلوچستان ایران قرار دارد. همچنین، سومین شهر پرجمعیت استان بوده و از جمله شهرهای ایران است که دارای فرمانداری ویژه است.
(برای آشنایی با شهرداری ایرانشهر کلیک کنید.)
نام
از ایرانشهر در منابع تاریخی یونانی و لاتین به نام شهر پورا (Poura) و به عنوان پایتخت ساتراپی اصلی گدروزی نام برده اند. ساتراپی، نامیست که یونانیان به شهربانی‌های مختلف شاهنشاهی هخامنشیان اطلاق کرده اند. دیگر نام‌های این شهر از بلوچستان، پره، پهره و معرب آن فهره بوده است.
پیشینه
ایرانشهر از قدیم الایام به عنوان یکی از کانونهای استقرار بشر تاکنون مطرح بوده است. به گونه ای که در تمامی نقاط این شهرستان می توان شواهد متعددی از آثار سکونت بشر، یافت نمود. سایت های باستانی همچون بمپور، چاه حسینی، خوراب، اسپیدژ، سعید آباد، دامن و... از این جمله اند.
بنای قلعه بمپور به دوره ساسانیان بازمی‌گردد و قلعه ناصری در عهد قاجاریان ساخته شده است. شهر بمپور از زمان افشاریان تا زمان قاجار به عنوان مرکز حکمفرمایی بلوچستان جنوبی شناخته شده است، اما پس از دوره قاجار و مرکزیت یافتن ایرانشهر، بمپور اقتدار خود را از دست داد.
بمپور در دوره افشاریان تا قاجاریه به عنوان مرکز حکمرانی بلوچستان جنوبی ( مکران ) ایفای نقش کرده است . به گونه ای که ایالت کرمان و مکران بلوچستان به مرکزیت بمپور توسط حاکمی واحد اداره می شد، اما پس از دوره قاجار با مرکزیت یافتن ایرانشهر به عنوان مرکز شهرستان ایرانشهر و ساخت قلعه ای عظیم در آن بمپور به یکباره اقتدار نظامی و سیاسی و حکمرانی خود را از دست داده و مرکزیت و مقر حکومت بلوچستان از بمپور به ایرانشهر انتقال و از این پس شهر به سرعت رشد نموده و گسترش می یابد.
ایرانشهر در دوره های تاریخی و اسلامی نیز از شکوه و رونق خاصی برخوردار بود.
جغرافیا
شهرستان ایرانشهر از نظر جغرافیایی در ۶۰ درجه و ۴۱ دقیقه درازای خاوری و ۲۷ درجه و ۱۲ دقیقه پهنای شمالی و در قسمت مرکزی استان سیستان و بلوچستان واقع شده است. ایرانشهر از شمال به زاهدان، از باختر به بمپور، از خاور به مگس و از جنوب به چابهار محدود شده و در منتهی الیه قسمت خاوری با کشور پاکستان، هم مرز است.
مسیرهای دسترسی به این منطقه عبارت اند از:
مسیر ایرانشهر-خاش به سمت شمال خاوری به درازای ۱۵۰ کیلومتر
مسیر ایرانشهر-چابهار به سمت جنوب به درازای ۳۷۵ کیلومتر
مسیر ایرانشهر-بم به سمت شمال باختری به درازای ۳۷۲ کیلومتر
هم چنین راهی به سمت جنوب از ۱۸ کیلومتری این راه امتداد یافته که ایرانشهر را به درازای ۳۸۵ کیلومتر به چابهار متصل می‌کند.
فرهنگ
قومیت: از اقوام مختلف ایران از جمله کرد، لر، بلوچ، فارس و... با اکثریت بلوچ در این شهر، ساکن هستند.
زبان، گویش، لهجه: زبان مردم این منطقه بلوچی بوده که در مناطق مختلف با گویش‌های مختلف رواج داشته و مانند زبان‌های گیلکی و کردی، ریشه ای پهلوی دارد. از جمله گویش‌های منطقه می‌توان به بمپوری، ایرندگانی، ابتری، دامنی، بزمانی، سرحدی، دلگانی و نرماشیری اشاره کرد. زبان و لهجه در ایرانشهر اغلب لهجه بلوچی آن هم از نوع ایرانشهری، سربازی، لاشاری، سرحدی، بزمانی و… می‌باشد و زبان فارسی نیز در این شهر موجود می‌باشد.
دین: در ایرانشهر اکثریت مردم پیرو دین اسلام و مذهب اهل سنت می‌باشند.
جمعیت
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت ایرانشهر، 113750 نفر بوده است.
جاذبه ها
رودخانه بمپور، گورستان اسپیدژ، غار ملا سلیمان، چشمه آب گرم بزمان، چشمه آب گرم هودیان، چشمه آب گرم تشت، چشمه آبشار پورا، قلعه ناصری ایرانشهر، بازار روز ایرانشهر، رودخانه دامن، دشت سمسور، گلفشان آب باد کاشی، رودخانه باهوکلات، دریاچه جازموریان و...
رهآورد
مهم‌ترین و مشهورترین صنایع دستی ایرانشهر، سوزن دوزی است که دارای شهرت جهانی می‌باشد. شهرستان ایرانشهر واقع در بلوچستان در سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر ملی سوزن دوزی ثبت شد. از صنایع دستی دیگر رایج و مشهور در این شهرستان می‌توان گلیم بافی، حصیر بافی ،پولک دوزی و سکه دوزی را نام برد.
خرما، خربزه، طالبی، هندوانه از سوغات دیگر اسن شهر هستند.
اقتصاد
مردم این منطقه از کشاورزی، دامداری، صیادی، صنایع دستی و تجارت امرار معاش می‌کنند. انها اکثراً درونگرا هستند، اما فرهنگ عشیره ای، آن‌ها را به هم متعهد و همبسته می‌کند. همچنین، درصد بالایی از جمعیت مناطق روستایی ایرانشهر را عشایر تشکیل می‌دهند که عموماً در سیاه چادرها و کپرهای ساخته شده از شاخ و برگ نخل خرما زندگی می‌کنند و عده زیادی از جمعیت ساکن در این شهر از استان کرمان و شهر بم و جیرفت هستند و عمده معیشت این قشر از طریق نگه داری دام به خصوص بز انجام می‌شود.
منبع
سایت شهرداری ایرانشهر
ویکی پدیا
