ساری از پرجمعیت ترین شهرهای شمال و پایتخت پیشین ایران، مرکز استان مازندران و شهرستان ساری است. این شهر پرجمعیت‌ترین و بزرگترین شهر استان مازندران و از بزرگترین شهرهای شمال کشور به شمار می‌رود.
(برای آشنایی با شهردای ساری کلیک کنید.)
نام
ریشه نام ساری نامشخص است. چند گمانه‌زنی غیر علمی در این مورد وجود دارد که عبارت است از: یونانیان باستان آن را زادراکارتا، پایتخت تمدن هیرکانیا، ذکر می‌کنند:
− نام ساری کنونی برگرفته از نام قوم سائورو بوده که پیش از اقوام آریایی به ایران در شهر باستانی اسرم، که هم اکنون نام دهی در ۱۰ کیلومتری ساری است، زندگی می کرده‌اند.
− در کتاب تاریخ باستان نام سارو به معنی شهر زرد برای ساری به کار می‌رود که دلیل آن را وجود درختان متعدد مرکبات خصوصا نارنج و لیمو می‌داند.
− فرخان بزرگ شهر ساری را به نام فرزندش، سارویه ساخته است.
− نام ساری را کرووات ها بر ساری گذاشتند. در زبان کرووات‌ها، ساراویتی به معنای مکانی میان دو رود و ساراس به معنای برکه آب است. گله داران بزرگ کرووات، وقتی گله‌های خود را به آن منطقه می آوردند از آن بانام ساراویتی یاد می‌کردند. چون بین دو رود در سورک و اسرم فعلی بود. هنوز هم این منطقه (شهرستان میان دورود) نامیده می‌شود.
پیشینه
پیشینه زندگی در ساری به دوران مس سنگی برمی‌گردد و کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در ساری منجر به کشف سفال های ۶۰۰۰ ساله و ابزارهای سنگی شد. ساری در دوران صفویان مورد توجه بیشتری قرار گرفت. در دوران قاجاریه، آقا محمد خان قاجار، بنیان گذار دودمان قاجار در نوروز سال ۱۱۵۱ خورشیدی در ساری مدعی سلطنت بر ایران شد و ساری را پایتخت خواند، اما سرچشمه شکوفایی و پیشرفت این شهر پس از قاجاریان بوده است. نظام شهری نوین ساری از دوران پهلوی آغاز شد و ساری نخستین شهر ایران بوده است که ساخت راه آهن سراسری ایران از آنجا آغاز گشت. پس از رضاشاه و در هنگام جنگ جهانی دوم به تصرف نیروهای شوروی درآمد و پس از جنگ جهانی نیز فرودگاه دشت ناز ساخته شد. پس از انقلاب نیز، جاده‌های اطراف شهر توسعه داده شد و ساری کانون پذیرش جمعیت شد. این شهر دارالمک تاریخی مازندران است.
جغرافیا
شهر ساری در کوهپایه های رشته کوه البرز و در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه واقع شده است. از شرق به شهر سورک، از شمال شرقی به نکا، از شمال به دریای مازندران و جویبار، از غرب به قائمشهر و سوادکوه و از جنوب به شهر سمنان محدود است.
شهر ساری واقع در کوهپایه‌های رشته کوه البرز دارای دو بخش کوهستانی و دشت است در طول جغرافیایی ۵۳ درجه و ۵ دقیقه و عرض ۳۶ درجه و ۴ دقیقه از خاور به فاصله حدود ۱۰ کیلومتر به شهر سورک و شمال خاوری به فاصله حدود ۲۵ کیلومتر به نکا و به فاصله ۴۵ کیلومتر به بهشهر و ۱۳۰ کیلومتر به گرگان و ۶۹۰ کیلومتر به مشهد و از شمال به فاصله ۲۷ کیلومتر به دریای مازندران و از شمال به فرح آباد ساری و تیرکلا و جویبار و لاریم و از باختر به فاصله ۱۰ کیلومتر به قائمشهر و از باختر به سوادکوه به فاصله ۷۰کیلومتری با شهر پل سفید و از باختر به بابل به فاصله تقریبی ۵۰ و آمل به فاصله تقریبی ۷۰ کیلومتر و از جنوب به فاصله ۳۰ کیلومتر به سد شهید رجایی (سلیمان تنگه) و به وسیله آزاد راه در حال ساخت کیاسر به فاصله تقریبی ۶۰ کیلومتر به کیاسر و از آنجا به شهرستان‌های دامغان و مهدی شهر و همچنین شهر سمنان (تقریباً ۱۲۰ کیلومتر) محدود است. همچنین ساری به فاصله کمتر از ۱۵۰ کیلومتر از تهران واقع گردیده و توسط جاده فیروزکوه ۲۶۵ کیلومتر و توسط جاده هراز ۲۵۰ کیلومتر و به وسیله راه آهن شمال ۳۵۴ کیلومتر با تهران فاصله دارد.
آب و هوای شهر ساری در تابستان‌ها معتدل و نمناک و در زمستان‌ها نسبتاً سرد و خشک است. همچنین بخش‌های جنوبی کوهستانی این شهر زمستان‌های طولانی و بسیار سردی دارند. در طی چند ساله اخیر سردترین دمای این شهر در زمستان ۱۲- (زمستان سال ۱۳۸۶) و در تابستان ۴۰+ (تابستان ۱۳۸۳) بوده است.
فرهنگ
نماد شهر ساری، برج ساعت است. طبق گزارش مرکز آمار در تابستان ۹۶، ساری به‌عنوان اولین شهر برتر گردشگر پذیر ایران با بیش از دو میلیون سفر تابستانی شناخته شد. همچنین در نوروز ۹۵ ساری، به همراه رامسر، شهرهای برتر گردشگری ایران شدند.
۱۳ تیر؛ روز ساری نامگذاری شده است. در این روز آرش کمانگیر از ساری تیر معروف را پرتاب کرد و بسیاری از منابع مانند ویس و رامین ساری را محل این اتفاق تاریخی می‌دانند.
قومیت: به مردم اهل ساری، سارَوی گفته می‌شود. شمار جمعیت خارجی ساری کم می‌باشد. اکثریت مردم ساری از قومیت طبری هستند.
زبان، گویش، لهجه: به گویش ساروی که گویشی از زبان مازندرانی است، سخن می‌گویند. مردم ساری به گویش ساروی زبان مازندرانی صحبت می‌کنند.گویش ساروی یکی از پرگویش ترین گویش‌های زبان مازندرانی می‌باشد که تمام دیگر گویشوران زبان مازندرانی علاوه بر گویش مازندرانی خود توانایی تکلم به گویش ساروی را نیز دارند. زبان عمده مردم ساری تا دوره صفویان فقط زبان طبری (مازندرانی) بود، ولی با از بین رفتن سلسله باوندیان که حامی زبان طبری بود، این زبان از رسمیت افتاد و زبان مازنی و فارسی جایگزین آن شد. تا قبل از سقوط باوندیان زبان مازندرانی با خط پهلوی نگاشته می‌شد و هنوز هم در گنبد لاجیم یا برج رسکت نمونه آن موجود است.
جمعیت
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت شهر ساری 309820 نفر است. جمعیت شهر ساری بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰، ۲۹۶٬۴۱۷ نفر بوده است که از سال ۸۵ تا به حال ۲٫۵۵ درصد رشد داشته‌است.
جمعیت شهرستان ساری، بر اساس نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰، ۴۷۸٬۳۷۰ نفر (۱۴۵٬۴۱۰ خانوار) بوده است که ۲۹۹٬۵۲۶ نفر (۹۱٬۶۷۹ خانوار) در نقاط شهری و ۱۷۸٬۸۴۴ نفر (۵۳٬۷۳۱ خانوار) در نقاط روستایی بوده و ۲۳۸٬۸۹۴ نفر مرد و ۲۳۹٬۴۷۶ نفر زن بودند.
جاذبه ها
مناطق تاریخی: بانک ملی، تپه گل نشین، کهنه باغشاه، نوباغشاه،
خانه‌های قدیمی: خانه رمدانی، عمارت کلبادی، عمارت فاضلی، عمارت ناظری‌ها، پل تجن ساری، خانه سردار جلیل ساروی، حمام وزیری
آب انبارها: آب انبار میرزا مهدی، آب انبار نو
مجموعه تاریخی فرح‌آباد، برج رسکت، حسینیه عباس خانی، سه گنبدان، شاطر گنبد، تکیه پهنه کلا، امامزاده یحیی، برج سلطان زین‌العابدین
پناهگاه حیات وحش سمسکنده (اسبوکلا)، پناهگاه حیات وحش دشت ناز، چشمه باداب سورت، تالاب نیلوفر آبی حمیدآباد، دریاچه پله، دریاچه چورت، آبشار اوبن و ....
رهآورد
ازگیل و زردکیجای، مرکبات و ترشیجات، کلوچه، عسل کوهی، برنج، رب انار ترش، گزنه، انواع مربا، عرقیجات،تمشک، سیر ترشی
صنایع دستی: صنایع چوبی، صندوق‌مزار، ارسی، لاک‌تراشی، جوله، کلز، کیله‌لاک، قند چوله، تنباکو چوله، سیرکوب، حصیربافی، گلیم‌بافی، جاجیم‌بافی، جوراب‌بافی، موج‌بافی، پارچه‌بافی، نمدمالی، سفال‌گری و…
غذاهای سنتی ساری: سیر انار، ناز خاتون، اکبر جوجه، کدو پلو، چاشنی ساک، ماهی شکم‌پر و مرغ شکم‌پر
اقتصاد
در شهرستان ساری صنایع رونق زیادی دارند. از عمده ترین صنایع شهرستان ساری می‌توان از: صنایع غذایی، صنایع چاپ و انتشار، صنایع اشیاء کائوچویی، صنایع تهیه اشیاء فلزی، صنایع نساجی، صنایع چوب، صنایع چرم سازی، صنایع شیمیایی، صنایع غیر فلزی معدنی، پنبه، روغن‌نباتی، آرد، شیر پاستوریزه و مشتقات، نام برد. از معادن این منطقه اطلاعات مستندی در دست ما نیست. شرکت ام ام، صنایع چوب و کاغذ مازندران، کارخانه نوشابه سازی خوش نوش، ماهی، مراکز تجاری و بازار از جمله دیگر وزنه های اقتصاد این شهر، هستند.
منبع
ویکی پدیا
سایت شهرداری ساری
مجله خبری کجارو
