امروز یکی از مسائل عمده شهرهای کشور، فقدان مدیریت واحد شهری و عدم هماهنگی بین ادارات و سازمان های مختلفی است که در امور مختلف شهروندان نقش دارند و در این ناهماهنگی ها شهروندان که پرداخت هزینه های شهری بر دوش آنان است بیشترین زیان را متحمل می شوند. لذا شهرداری ها اگر نتوانند اطلاعات روز خود را با سرعت و دقت به دست آورند در حل مسائل شهری برنامه ریزی و تأمین منابع درآمدی با مشکل روبه رو می شوند. سیستم اطلاعات جغرافیایی همانند بازویی برای مدیریت شهری عمل می کند و می توان پیش بینی و برنامه ریزی لازم را با به کارگیری روش ها و مدل های جدید عملی نمود. سیستم اطلاعات مکانی در امور شهری و شهرسازی، در بخش هایی مانند کاربری اراضی، جمعیت، خدمات شهری، مدیریت زمین و مسکن، معماری، بافت های فرسوده و تاریخی، تأسیسات و تجهیزات شهری، ساخت وساز، حمل ونقل و ترافیک، گردشگری، اطلاعات عمومی شهری و آموزش و آمار، کمک فراوانی به مدیران شهری، شهرسازان و مشاوران طرح های توسعه منطقه ای و شهری، برای تحلیل وضع موجود و برنامه ریزی کوتاه مدت و بلندمدت می کند.
سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) چیست؟
GIS مخفف Geographic Information System به معنی سیستم اطلاعات جغرافیایی یا سامانه اطلاعات مکانی است. دریک سیستم اطلاعات جغرافیایی واژه جغرافیایی (Geographic) عبارت است از موقعیت موضوع داده ها، برحسب مختصات جغرافیایی (طول و عرض).
واژه اطلاعات (Information) نشان می دهد که داده ها در GIS برای ارائه دانسته های مفید، نه تنها به صورت نقشه ها و تصاویر رنگی بلکه بصورت گرافیک های آماری، جداول و پاسخ های نمایشی به منظور جستجوهای عملی سازماندهی می شوند.
واژه سیستم (System) نیز نشان دهنده این است که GIS از چندین قسمت متصل و وابسته به یکدیگر برای کارکرد های گوناگون، ساخته شده است. به این ترتیب می توان گفت، سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) یک سیستم اطلاعاتی تشکیل یافته از سخت افزار، نرم افزار، داده و نیروی انسانی است که قادر است داده های مکانی را اخذ، نگهداری، بازیابی، مدلسازی و تجزیه و تحلیل نموده و نتایج را به صورت متنی و یا گرافیکی ارائه کند.سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان ابزاری نوین و قدرتمند در اختیار مدیران شهری، نقش و جایگاه ویژه ای در مدیریت املاک شهرها دارد. دنیای امروز دنیای اطلاعات و استفاده بهینه از آن است بدون شک مدیران شهری می‌توانند با استفاده از اطلاعات درست تا حدود بسیار زیادی مشکلات شهرها و نیازهای شهروندان را رفع کنند.
با توجه به گسترش و توسعه روزافزون شهرها، مدیریت شهری به شکل نوین، نیازمند ابزارهای جدید برای مدیریت بهتر و خدمات‌رسانی سریع‌تر به شهروندان بوده که یکی از مهمترین آنها سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای مدیریت املاک است.
مدیریت املاک یکی از موضوعات بسیار مهم در مدیریت شهری است. داشتن اطلاعات دقیق، کامل و به روز، شامل اطلاعات مکانی (مکان مرجع) و اطلاعات توصیفی مربوط به قطعه زمین‌ها و ساختمان‌ها و همچنین توانایی تجزیه و تحلیل روی هر کدام از این داده‌ها، مزایای بسیار زیادی برای مدیران شهری در جهت رفع نیازها و مشکلات آن دارد.
امروزه سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با در اختیار قرار دادن امکانات مختلف جمع آوری، پردازش و تجزیه و تحلیل اطلاعات به عنوان ابزاری نوین و قدرتمند می‌تواند امکان مدیریتی توانمندی را در شهرها فراهم کند. مثلا فرض کنید، قصد داریم ساختمان‌های بیشتر از سه طبقه را در سطح شهر شناسایی کرده و تصمیماتی را در این راستا اتخاذ کنیم با کمک (GIS) می‌توانیم در عرض چند دقیقه این اطلاعات را به صورت گویا و کامل به دست بیاوریم و در مورد آن تصمیم‌گیری کنیم.
کاربردهای GIS در مدیریت شهری
مدیریت شهری عبارت است از اداره امور شهر به‌منظور ارتقاء مدیریت پایدار مناطق شهری در سطح محلی بادرنظر داشتن و تبعیت از اهداف سیاستهای ملی، اقتصادی و اجتماعی کشور. امروزه مدیران شهری قادرند با به کارگیری سیستم های اطلاعاتی نوین از جمله سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS به سهولت در زمینه مسایل مختلف شهری تصمیم گیری کنند و این در حالی است که تصمیمات اتخاذ شده به دلیل پشتیبانی یک سیستم هوشمند بسیار قوی از ضریب اطمینان بسیار بالایی برخوردار است.
از این رو، با توجه به قابلیت هایGIS، این سیستم می تواند در زمینه های برنامه ریزی شهری، طراحی شهری، مدیریت بحران، مدیریت مشارکتی و ایجاد یک پایگاه اطاعات مکانی در عرصه مدیریت شهری مورد استفاده قرار بگیرد که در ادامه به شرح مختصری از هریک از این موارد می پردازیم.
برنامه ریزی شهری
یکی ازمهم ترین وظایف مدیریت شهری، برنامه ریزی شهری است. بر این اساس برنامه‌ریزی فیزیکی، اقتصادی و اجتماعی برای یک شهر، تحت نظارت و هدایت سیستم GIS می تواند در زمینه های مختلفی همچون ایجاد محیط های شهری با کیفیت، تولید و انتخاب گونه های مناسب مسکن در شهر، برنامه ریزی برای رشد معقول نواحی شهری، احیای مجدد نقاط شهری رو به اضمحلال، مشارکتی کردن برنامه ریزی و دخالت مردم در برنامه ریزی، کمک به ایجاد فرصت های اشتغال و توسعه اقتصادی و تحول در ساماندهی حمل و نقل شهری اشاره کرد.
طراحی شهری
رنگ آمیزی، نورپردازی، نمایش بافت و جنس اشیاء از جمله عناوین مشترک میان نیازهای حرفه طراحی شهری و تمهیدات موجود در GIS چند بعدی است. انطباق فعالیت های شهری بر مختصات جغرافیایی و خصوصیات عوارض زمین مرجع، لایه بندی عوارض تحت مطالعه و ارزیابی شرایط زیست محیطی آن، تعیین کاربری اراضی به انضمام قابلیت های ترسیمی ، متحرک سازی عوارض و طراحی و آنالیز محیطی از قابلیت های GIS در طراحی شهری است.
مدیریت مشارکتی
ارتباط مستقیم مدیریت شهری با شهروندان و خواسته های آن ها ایجاب می کند که سیستم مدیریت مشارکتی به عنوان ابزاری برای توسعه انسانی پایدار و مشارکت شهروندان در امور شهری طراحی و تدوین شود.
امروزه سیستم های اطلاعات جغرافیایی و مدل های شبیه سازی مجازی به عنوان دو فنآوری پیشرفته جوابگوی تحلیل های کارشناسی و مشارکت بهینه مردم در فرآیند تصمیم گیری شهری هستند و آینده ای پایدار را برای شهر به ارمغان خواهد آورد.
برای مثال مدیران شهری برای ایجاد فضای سبز شهری یا گسترش شبکه معابر نیاز به همکاری شهروندان دارند. از این رو با استفاده از GIS طرحها و مدل هایی را آماده می کنند که مردم عادی و ساکنان منطقه می توانند تغییرات مورد نظر را مشاهده کرده و در این زمینه با مدیران و برنامه ریزان شهری همکاری کنند.
پایگاه اطلاعات مکانی
متولیان مدیریت شهری با حجم بسیار زیادی از اطلاعات مواجه اند که بخش اعظمی از این اطلاعات مکان مرجع هستند. این اطلاعات زمانی می تواند مفید باشد که به صورت یک پارچه و هدف دار مدیریت شوند. سیستم اطلاعات جغرافیایی به علت قابلیت تقریباً منحصر به فردش در اتصال اطلاعات مکانی به اطلاعات توصیفی توانسته در کنار سایر برنامه های تخصصی ایجاد پایگاه های اطلاعاتی به عنوان یک وسیله توانمند و تکنولوژی کارآمد در تشکیل بانک اطلاعات به شمار می آید. در حقیقت GIS امکان مدیریت و سازماندهی داده های مکانی و توصیفی را با هدف تصمیم گیری بهینه میسر می کند.
