اصول شهر خلاق چیست؟

شهرهای خلاق، به مراکز نوآوری خلاقیت و تبدیل ایده به ثروت، گفته می شود. از آنجایی که ایده و نوآوری، عناصر اصلی رقابتی در عصر جهانی شدن هستند، داشتن شهرخلاق، آرزوی هر جامعه ای است. اما در واقع شهر خلاق، رویکردی فرهنگی در توسعه شهری است و در این رویکرد، شهر باید بتواند محیطی جذاب برای جذب و پرورش استعدادها، نوآوری ها و ایده ها باشد و بتواند از ایده ها و خلاقیت افراد، چه افراد خاص و ویژه مانند هنرمندان، دانشمندان، نویسندگان و چه از ایده های شهروندان عادی در جهت حل مسائل اساسی و نیز در جهت پایه ریزی رشد و توسعه خلاق بهره ببرد.

در این نگرش، فرهنگ پایه اصلی توسعه محسوب می شود و سایر بخش ها از آن متاثر است. به طوریکه، اساس اقتصادی این شهرها نیز بر پایه فرهنگ و منابع فرهنگی است و از مفاهیمی چون صنایع فرهنگی، صنایع خلاق و اقتصاد خلاق سخن به میان می آید. از سوی دیگر، جذب و پرورش استعدادها و ایده ها، نیازمند محیطی تنوع پذیر بردبار و باز است، به طوری که افراد خلاق بتوانند به راحتی در آن فعالیت و کار کنند. یک شهر خلاق باید بتواند گروه های مختلف اجتماعی با فرهنگ های مختلف را نیز در خود پذیرا باشد.

 شهر خلاق چگونه شهری است؟

شهر خلاق در عصر جهانی شدن و اطلاعات، رقابت اصلی برای دستیابی ایده هاست و شهرها، به عنوان مراکز اصلی پرورش و جذب ایده ها، نقشی محوری در این رقابت دارند. از این رو شهرها، سعی می کنند زمینه را برای بروز ابتکارات، نوآوری ها و خلاقیت ساکنین خود و نیز جذب نیروهای فکری و خلاق فراهم آورند و به نوعی به مدیریت درست در این زمینه دست یابند.

برای اینکه محیط شهری بتواند منجر به ظهور خلاقیت افراد شده و نیز افراد خلاق را از بیرون جذب نماید، باید حائز شرایط و ویژگی های خاصی باشد. فلسفه وجودی شهر خلاق این است که همیشه در یک مکان پتانسیل های خلاقی وجود دارد. پس باید شرایط به گونه ای باشد که مردم فکر کنند، برنامه ریزی نمایند و در استفاده از فرصت های بوجود آمده، ابتکار عمل داشته باشند و مسائل شهری مهار نشدنی را اداره نمایند. زیرساخت های خلاق محدود به مواردی چون شبکه راهها ، فاضلاب، ساختمان و... نیست، بلکه ترکیبی از سخت افزار و نرم افزار است .

نرم افزارهای شهر خلاق شامل نیروی کار ماهر و انعطاف پذیر، متفکران پویا، خالقان آثار و مجریان می باشد. خلاقیت نه تنها داشتن ایده است، بلکه ظرفیت کاربرد این ایده ها نیز هست. شهر خلاق، استعداد ها را شناسایی، پرورش و جذب می کند و امکان تداوم آن را نیز فراهم می سازد. شهر خلاق را می توان رویکردی جایگزین برای احیای شهری دانست و این موضوع ناشی از مدیریت شهری درست نیز می باشد.

ویژگی های شهر خلاق و تاثیر شهرداری ها

با توجه به اهمیتی که رویکرد شهر خلاق به ایده ها و نوآوری افراد دارد، از نظر مدیرتی می توان مدیریت این شهرها را بر پایه حکمروایی دانست، به طوریکه همه افراد می توانند در تصمیم گیری های توسعه شهری شراکت داشته باشند.

شهر خلاق، شهری است که به صورت خلاقانه و با تفکر جمعی صاحبان اصلی فضاهای شهری یعنی شهروندان، صاحبان مشاغل و مدیران و برنامه‌ریزان شهری اداره شود. شهر خلاق برای رفع معضلات خود به علم، فن آوری و اطلاعات جدید نیاز دارد و در این شهر، ارتباط بسیار قوی بین فضا یا محیط کالبدی، خلاقیت و افراد خلاق وجود دارد.

شهرداری‌ به عنوان متولی کالبد شهر، می‌تواند تاثیر بسزایی در جلب مشارکت شهروندان و افراد خلاق داشته باشد تا خلاقیت آنان بروز کند، چنانچه زمینه‌ ای مناسب برای افراد اخلاق وجود داشته باشد، آنان به حیات خود در شهر ادامه می‌دهند، اما چنانچه چنین بستری در شهر نباشد، آنجا را ترک می‌کنند.

فضاهای عمومی در اختیار شهرداری مثل فضای سبز، میادین، معابر، محورهای طبیعی کنار رودخانه، ظرفیت زیادی برای بروز خلاقیت افراد دارد و می‌تواند با به مشارکت طلبیدن شهروندان و ارائه سرزندگی، تنوع، هویت و جذابیت، نقش بسزایی در بروز خلاقیت داشته باشد.

خلاقیت در حوزه گردشگری یکی از شاخصه‌های مهم شهرهای خلاق است، در این راستا فضاهای شهری باید به نحوی ساماندهی شود که گردشگران از سراسر دنیا و شهرهای دیگر علاقه‌مند به دیدن فضاهای شهر باشند. در این مسیر، شهرداری ها با فراهم کردن زمینه های لازم و مدیریت شهری، به این امر کمک فراوانی می کنند.

همچنین، استفاده از فناوری‌های برتر در حوزه دیجیتال و سایبر، تعداد بالای افراد دارای تحصیلات عالیه دانشگاهی، امتزاج فرهنگی، وجود اقوام و گروه‌های مختلف، استفاده مستمر از فناوری‌های پیشرفته و بالا بودن تعداد افراد خلاق و نوآور در شهر، از دیگر مولفه‌های شهر خلاق است.

هر میزان یک شهر در فرآیندها و عملکردهای خود خلاقانه‌ تر و نوآورانه‌ تر عمل کند، می‌توان آینده بهتری برای آن شهر متصور بود، شهرها و جوامعی که منابع جدیدی کشف یا بازارهای جدیدی ابداع می‌کنند، اقتصاد پیشرفته‌ تری در بخش‌ها و حوزه‌ های مختلف دارند. آموزش‌ها، به کارگیری روش‌ها، نیروهای کار و بازارهای جدید می‌تواند زمینه را برای نوآوری و خلاقیت بیشتر فراهم کند. روش‌های جدید زندگی در شهرها، خلاقیت در سیستم حمل و نقل، امور فرهنگی و آموزشی، هزینه‌ها را پایین آورده و موجب کارایی و اثر بخشی سیستم شهری شده و آلودگی محیط را کاهش می‌دهد.

به کارگیری این روش‌ها موجب برندسازی شهری می‌شود و شهر می‌تواند روش بکارگرفته شده یا محصول استراتژیک و جذاب خود را به سایر کشورها و شهرها صادر و برای شهر درآمدزایی ایجاد کند. در این مسیر نقش شهرداری ها، همراهی با سازو کار مدیریت شهری، بسیار قابل توجه است.

نقطه کانونی شهر خلاق چیست؟

نقطه کانونی شهر خلاق، فرهنگ، آموزش، جو یا فضای خلاقیت است. خلاقیت در احیا و توسعه مجدد شهری، بسیار مهم است. در این رویکرد، اقتصاد فکری یا اقتصاد خلاق از اهمیت بسزایی برخوردار است. به عبارت دیگر، شهر خلاق تغییر از اقتصاد کارخانه ای به اقتصاد فکری یا خلاق و دوری از رویکرد دولت محوری به حکمروایی یا همکاری مابین دولت، شرکت ها و NGO هاست. پایه های شهر خلاق را می توان در سه زمینه اقتصاد، فرهنگ و مکان در نظر گرفت. محیط های قابل اعتماد شهری با آزادی های تفریحی و فرهنگی مدیریت می شوند تا افراد خلاق را جذب و حفظ کنند. این نیروی کار در عوض، ثروت را در اقتصاد دانش بنیان گسترش می دهد. شهرها برای تولید ثروت، باید محیط های شهری قوی از نظر فرهنگی و از طریق برنامه های بهتر که بین مکان، اقتصاد و فرهنگ یکپارچگی، ایجاد کند، بسازند.

با توجه به اهمیت بالای فرهنگ در شهر خلاق، برنامه ریزان شهری باید رویکردی فرهنگی در برنامه ریزی هایشان داشته باشند و از منابع فرهنگی شهر برای توسعه آن استفاده کنند. «منابع فرهنگی در افراد شامل خلاقیت، مهارت و استعداد است. آنها مانند ساختمان ها، شی نیستند بلکه مانند نمادها، فعالیت ها و مجموعه ای از تولیدات محلی در هنر، خدمات و صنایع هستند. خلاقیت، شیوه بهره برداری از این منابع و کمک به رشد آنهاست. وظیفه برنامه ریز شهری نیز شناسایی، مدیریت و بهره برداری از این منابع است.

 منبع
فصلنامه مطالعات جغرافیایی مناطق خشک
مرجع دانش