دزفول؛ شهری در جنوب غربی ایران و سی مین شهر پرجمعیت کشور و در کنار رودخانه دز، در بخش‌های جلگه‌ای استان خوزستان واقع شده است. دزفول به کهن ترین شهر جهان شهرت دارد. دزفول از شهرهای تأثیرگذار در وقوع انقلاب ۱۳۵۷ در ایران بوده است و در خلال جنگ ایران و عراق نیز به دفعات توسط موشک‌های ارتش عراق، مورد حمله قرار گرفت. مقاومت‌های مردم این شهر در طول جنگ، موجب شد تا دزفول در این دوره به شهر استقامت و پایتخت مقاومت ایران معروف گردد.
(برای آشنایی با شهرداری دزفول کلیک کنید.)
نام
«دزپل» یا «دِژپُل» که در گویش بومی به «دزفیل» و «دسفیل» در نهایت به «دزفول» تبدیل شده است. «دژ» به معنی سنگر و سکوی دیدبانی می‌باشد و احتمالا نام دزفول یا دزفیل از نام "دژ ساخته شده در کنار پل" گرفته شده است.
− دزفول تا اوایل قرن سیزدهم «اندامیش» نام داشته است.
− در نگاهی دیگر می‌توان گفت چون در گویش مردم بومی، نام دسفیل یا دزفیل بکار برده می‌شود و این نام را سینه به سینه از نیاکانشان شنیده اند و از طرفی ارتش ساسانی دارای فیل بوده است و فیل‌ها معمولاً در جاهای پرآب مانند کناره رودخانه‌ها نگهداری می‌شوند، نام دژپیل (دژی برای نگهداری فیل) نیز می‌تواند یکی از نام‌های درست برای این شهر باشد. (دژ=قلعه، پیل=فیل)
− دزفول نزدیک به پنج هزار سال پیش با نام "آوان" پایتخت عیلامیان بوده است.
− از ۱۷۵۰ سال قبل که پل قدیمی دزفول بر رودخانه دز بنا شد، نام این شهر را دژپل گذاشته اند که به دزپل تبدیل شد.
− قصر روناش یا رعناش: روناش؛ نام باستانی و پنج هزار ساله دژپل یا دزفول از شهرهای کنونی ایران است.
پیشینه
تاریخ شهر «دزفول» را خاورشناسان از آن هنگام که این شهر پایتخت عیلامیان (حدود ۲۶۰۰ پیش از میلاد) بود و «اوان» خوانده می‌شد، نزدیک به ۵ هزار سال برآورد کرده اند. این شهر، پایتخت تمدن «عیلام» و سرآمد شهرهای مشرق زمین بوده است.
از اسلام تا قاجاریه: تا ۲ قرن دزفول تحت تسلط حاکمان عرب بود. بعد از قیام یعقوب لیث صفاری حکومت مناطقی از ایران از جمله خوزستان و دزفول در زیر حاکمیت خاندان صفاری و بعد از آن تحت حاکمیت ایران باقی ماند.
جنگ ایران و عراق: با آغاز جنگ ایران و عراق، دزفول یکی از شهرهایی بود که بیش از ۱۶۰ بار به آن یورش موشکی شد. این حملات به قدری زیاد بود که اعراب نام (بلد الصواریخ) به معنی شهر موشک‌ها را به دزفول دادند.
جغرافیا
دزفول از شمال به لرستان، از مشرق به شوشتر ، از جنوب به اهواز و از مغرب به اندیمشک و ایلام محدود است و درطول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی ۳۲ درجه و ۲۲ دقیقه شمالی گسترده شده است.
دزفول در فاصله ۷۲۱ کیلومتری از تهران و ۱۵۵ کیلومتری از اهواز، همچنین در فاصله ۳۰۰ کیلومتری از دریا قرار دارد. این شهر از لحاظ وسعت دومین شهر بزرگ استان خوزستان (پس از اهواز) می‌باشد که از سوی شمال با استان لرستان، از شرق با شهر مسجد سلیمان و نیز استان چهارمحال و بختیاری، از شمال‌غربی با اندیمشک، از جنوب با شوشتر و از غرب با شوش همجوار می‌باشد.
دزفول در دامنه‌های زاگرس میانی جای دارد و پیشینه تاریخی آن به زمان ساسانیان بازمی‌گردد و پیش از آن نیز بعنوان بخشی از سرزمین‌های امپراتوری‌های ایلام و هخامنشیان به‌شمار می‌رفته‌است. فرهنگ مردم دزفول را می‌توان آمیزه ای از فرهنگ کهن خوزستان دانست. مناطق اطراف دزفول در حدود ۵ هزار سال، زیستگاه مردم این نواحی بوده است.
دزفول دارای زمستان و پاییزی مدیترانه‌ای است و زیست بوم سرسبز آن از پایان زمستان تا ابتدای بهار بسیار دلپذیر است. این شهر با زیست بوم زیبای جلگه ای - کوهپایه ای و کوهستانی خود در سراسر سال و به ویژه در روزهای نوروز پذیرای شمار بسیاری از گردشگران است. گرم‌ترین و سردترین ماه‌های سال این شهر به ترتیب تیر و دی می‌باشند. بررسی یک دوره آماری آب و هوایی نشان دهنده آن است که حداقل درجه حرارت دزفول ۱۹ درجه و حداکثر آن ۴۵ درجه سانتیگراد می‌باشد.
دزفول مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و شرجی است و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه ای دارد. میانگین بارش سالانه باران ۴۰۰ میلی‌متر و میانگین دما ۳ درجه سانتیگراد در زمستان و ۴۹ درجه سانتیگراد در تابستان است.
فرهنگ
به پاس مقاومت و پایداری مردم دزفول در طول ۸ سال جنگ ایران و عراق، ایران از سال ۱۳۹۰، روز چهارم خرداد در تقویم ملی به عنوان روز مقاومت و پایداری، روز دزفول نام‌گذاری شده است.
قومیت: مردم دزفول و به طور کلی خوزستان، آمیزه ای از گروه‌های نژادی و قومی مختلف هستند که از چند هزار سال قبل تا کنون در این منطقه رفت و آمد یا سکنی داشته اند. عیلامی‌ها، خوزی‌ها، یونانیان، پارتیان، پارسیان، سریانی‌ها، ترک‌ها، مغول‌ها و گرجی‌ها از این قوم‌ها بودند.
زبان، گویش، لهجه: مردم دزفول به گویش دزفولی سخن می‌گویند. این لهجه شامل دو گویش عمده حیدرخانه و صحرابدری است. لهجه غالب دزفول، حیدرخانه است. به عنوان مثال فعل «مُردَم» را به صورت «مُردُم» تلفظ می‌کنند.
اکثر مردم شهر دزفول مسلمان و پیرو مذهب شیعه هستند. در دزفول دراویش نیز زندگی می‌کنند.تمامی مراسم مهم شیعیان از جمله جشن نیمه شعبان، عزاداری‌های محرم، روزه داری در رمضان و دیگر مراسمات در این شهر صورت می‌گیرد. آرامگاه سبزقبا، رودبند و بن جعفر از مهم‌ترین مکان‌های مذهبی این شهر به‌شمار می‌رود که در طول سال‌ها مورد استقبال مسافران این شهر قرار می‌گیرند.
جمعیت
براساس سرشماری سال 1395 جمعیت شهر دزفول ۲۶۴٬۷۰۹ نفر بوده است.
جاذبه ها
جاذبه های طبیعی: آبشار شوی، دریاچه شهیون، تفریگاه ساحلی دز، پارک ملی دز و سالن کوه که شامل جاذبه های کم نظیر سیاه چاله، دشت لاله های واژگون و غارها و چشمه هاست.
جاذبه های تاریخی: پل قدیم، آسیاب‌های آبی دزفول، مسجد جامع دزفول، بازار قدیم دزفول، آرامگاه یعقوب لیث صفاری، تپه های چغامیش، شهر باستانی جندی شاپور و دانشگاه جندی شاپور، شهر باستانی ایوان کرخه، مجموعه تاریخی شاه رکن‌الدین و خانه تیزنو اشاره کرد.
رهآورد
صنایع دستی: نمدمالی، خراطی، کپوبافی، و گیوه دوزی
کلوچه خرمایی، کلوچه شکری، کلوچه نمکی، لوزی شکری و نان شیر، معجون کنجد، ارده، شیره (سیلون)، نان کنجدی، قرص نعناع
اقتصاد
کشاورزی: مرکبات به خصوص پرتقال و صیفی جات و گل و گیاه به ویژه رز و مریم
دشت پربار دزفول و گذر رودخانه های پرآبی مانند دز و کرخه سبب شده که بیشتر فراورده‌های کشاورزی مانند گندم، جو، برنج، دانه‌های روغنی، چغندر، مرکبات، صیفی جات، گیاهان زینتی و پرورش انواع دام و طیور و آبزیان به شیوه مدرن انجام می‌شود، به طوری‌که حدود ۶۷ محصول مختلف در این شهرستان پرورش و تولید می‌شود که از حیث تنوع در کشور بی‌نظیر است. همچنین ۲۰ گونه مختلف مرکبات و ده گونه از گیاهان زینتی پرورش و تولید می‌شود و مجموع میزان تولیدات شهرستان دزفول بیش از ۲ میلیون تن است.
صنایع دستی: ابزارهای دست‌ساز چوبی مانند زیرقلیان، قلیان، شمعدان، چوب لباسی، نمکدان و… از سازه‌های دستی شهرستان دزفول به‌شمار می‌آیند. کار روی فلز شامل ورشوسازی، قلم‌زنی روی زر و سیم و زرگری و نیز نمدمالی، خراطی، کپوبافی و گیوه دوزی رواج دارد.
قلم نی دزفول، یکی از کالاهای مهم تجاری است که از سیصد سال قبل در دزفول کشت می‌شود و به عنوان مرغوب‌ترین قلم نی در سطح ملی و جهانی شناخته می‌شود.
