تمایل شهرها به سمت توسعه محورها و سیستم‌های حمل و نقل سواره در سال‌های اخیر، باعث غفلت شهرسازان از طرح‌های انسان‌محور شد، اما چندین سال است که در گرایش‌های جدید شهرسازی جهان از جمله الگوی شهرسازی معروف به «شهرسازی تاکتیکی» توجه به حرکت پیاده و پیش‌نیازهای آن به عنوان موضوعی فراموش شده و مهم در حوزه شهری تلقی شد و جنبش گسترش فضاهای پیاده، نه تنها در حال تغییر سیمای کالبدی شهرهاست، بلکه در کیفیت زندگی شهری، کنش اجتماعی و فرهنگ مردم هم تغییراتی جدید را ایجاد کرده است. در این مقاله به نقش شهرسازی تاکتیکی در بازطراحی شهرهای دوران پساکرونا می پردازیم.
اثرات شیوع کرونا بر کره زمین تا حدی زیاد بوده است که دیگر نه مردم و نه طراحان زندگی در شهرها، همچون گذشته فکر نمی‌کنند و آن را مستلزم پیاده سازی تغییرات بسیاری می‌دانند. شهرسازی تاکتیکی یکی از بهترین روش ها برای دستیابی به این هدف است.
ظهور بیماری‌های مانند سارس، سندرم تنفسی خاورمیانه، ابولا، آنفلوآنزای مرغی و خوکی و اکنون نیز کووید -۱۹، قرن بیست و یکم را به عصر پاندمی‌ها تبدیل کرده است. بیماری شابع این روزها اثرات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد، سلامت و ساختار اجتماعی بر جای گذاشته است و نبود آمادگی کافی مدیران شهرهای مختلف جهان در مقابله با بیماری را به تصویر کشیده است. با این حال، منتقدان معتقدند که کرونا مزایایی داشته است که از پررنگ ترین آن‌ها می‌توان به لزوم تغییر طراحی شهرها برای افزایش زیست‌پذیری آن‌ها اشاره کرد. اینکه چگونه می‌توان به این هدف دست یافت از دیدگاه‌های متفاوتی مورد بحث قرار گرفته است، با این حال، اغلب مدیران شهری در این موضوع به توافق نظر رسیده‌اند که شهرسازی تاکتیکی می‌تواند به بهترین شکل ممکن در ایجاد تغییرات فوری و کارآمد شهرها مؤثر واقع شود.
در این قسمت به معرفی نمونه هایی از طراحی شهری به روش تاکتیکی اشاره شده است که می‌تواند مانند الگویی برای سایر نقاط دنیا عمل کند و به تحول در دنیای پساکرونا منجر شود.
تغییر کاربری خیابان‌ها برای افزایش فضا در تردد سبز
اواخر قرن بیستم و اوایل بیست و یکم عصر مالکیت خودروها در خیابان‌ها بود، چرا که قسمت زیادی از معابر شهری را تردد این وسایل حمل و نقل فرا می‌گرفت. شیوع بیماری کرونا و لزوم رعایت فاصله اجتماعی باعث شد مردم بیش از گذشته به پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری اهمیت دهند و افزایش زیرساخت‌ها برای رفت و آمد ایمن آن‌ها به یک ضرورت تبدیل شود. بدیهی است که شهرسازی تاکتیکی در این حوزه می‌تواند مؤثر باشد، چرا که تنها با خط کشی خیابان‌ها یا ایجاد موانعی امکان جداسازی فضای دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی از سایر بخش‌های یک خیابان وجود دارد.
تغییر دیدگاه مدیران درباره پویایی شهری
ایجاد مسیرهای ایمن برای دوچرخه‌سواری و ترویج سیستم‌های دوچرخه اشتراکی یکی از مهم‌ترین روش هایی است که در دوران کرونا به بلوغ رسیده و حمل و نقل پایدار شهری را گسترش داده است. به همین دلیل، افزایشی قابل توجه در تعداد سیستم‌های اشتراک دوچرخه به طور باورنکردنی اتفاق افتاد و به ۱۵۰ درصد در پکن چین، ۶۷ درصد در نیویورک آمریکا، ۱۵۱ درصد در فیلادلفیای آمریکا و ۹۴ درصد در داندی اسکاتلند رسید.
برنامه‌ریزان کلانشهر میلان با هدف ایجاد خیابان‌های دوستدار دوچرخه‌سواری، ۳۵ کیلومتر از خیابان‌های شهر را به مسیرهای دوچرخه‌سواری تبدیل کردند، مدیران کلمبیا در نظر دارند ۸۰ کیلومتر مسیر دوچرخه‌سواری جدید برای پساکرونا ایجاد کنند، شهردار پاریس قصد دارد بهره‌گیری از وسایل حمل و نقل موتوری را تا سال ۲۰۲۴ به میزان ۷۲ درصد کاهش دهد و طراحان شهری لندن نیز قصد دارند مسیرهای دوچرخه‌سواری را تا ۱۰ برابر افزایش دهند.
در این راستا، شهرسازی تاکتیکی می‌تواند خود را به شکل نصب تابلوهای راهنمایی و رانندگی برای کاهش سرعت خودروها، استفاده از چراغ‌های راهنما برای مشخص کردن مسیرهای دوچرخه‌سواری، سیستم‌های اشتراک دوچرخه و ایستگاه‌های تعمیر و در نهایت، نرم‌افزاری برای راهنمایی دوچرخه‌سواران در مسیرهای درست نشان دهد.
طراحی فضاهای مقاوم در مقابل پاندمی
شاید رسانه‌های مجازی روشی همیشگی برای برقراری ارتباط بین مردم نباشد، اما با این حال، فضاهای عمومی یک شهر از ازل تا ابد مکان‌هایی برای جمع شدن ساکنان یک شهر به شمار رفته و بنابراین طراحی پایدار آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. این فضاها باید طوری طراحی شود که در هنگام مواجهه با بحران‌هایی شبیه کرونا، مردم را در بالاترین سطح ایمنی قرار دهد.
فضاهای عمومی یک شهر باید ویژگی‌هایی داشته باشد که بتواند مکان‌هایی سرزنده برای شهروندان هنگام شیوع یک بیماری واگیر فراهم آورد و از سوی دیگر، امکان رعایت فاصله اجتماعی بین آن‌ها را تضمین کند. از مهم‌ترین اقداماتی که با این هدف مؤثر واقع می‌شود، می‌توان به استفاده از چسب‌های نواری رنگی برای جداسازی فضاهای عمومی برای نشستن مردم در فاصله معین از یکدیگر، بهره‌گیری از خیابان‌های بسته و فضاهای بدون استفاده برای برگزاری رویدادهای مختلف، چیدن میز و صندلی‌ها در فضاهای باز و کاشت درختان اشاره کرد.
