چالوس از شهرهای قدیمی استان مازندران است که در جلگه میانی سواحل دریای خزر واقع شده است. شهر چالوس در شرق شهرستان چالوس قرار دارد. شهرستان چالوس از شهرستان‌های استان مازندران ایران است. مرکز این شهرستان شهر چالوس می‌باشد.این شهرستان از شرق به شهرستان نوشهر، از جنوب به شهرستان کرج و از غرب و جنوب غرب با شهرستان‌های عباس آباد و کلاردشت همجوار است.
(برای آشنایی با شهرداری چالوس کلیک کنید.)
نام
نام این شهر در گذشته های دور سالوس یا شالوس بود که در پیرامون آن دو شهر کوچک دیگر به نام کبیره و کچه نیز وجود داشته است. درباره وجه تسمیه این شهر می‌گویند چون بخش جلگه ای نسبت به ارتفاعات پست‌تر دیده می‌شود و به همین دلیل آن را «چاله‌است» یا «چاله‌اس» می‌نامیدند که به مرور زمان به چارلس و چالوس تغییر نام یافت.
پیشینه
در دوران باستان چالوس بخشی از تپورستان و ناحیه رویان بود. چالوس که خود بخشی از کلارستاق هست به همراه کجور و تنکابن از نواحی اصلی سرزمین رویان بوده‌است. رویان به سرزمینی آباد در غرب مازندران گفته می‌شد که شامل کجور (نور و نوشهر)، کلارستاق (چالوس، مرزن آباد و کلاردشت)، لنگا (عباس‌آباد و نشتارود)، تنکابن، سختسر، هوسم، طالقان، الموت، لورا، ارنگه، رودبار قصران و لارقصران می‌شد. در دوران اشکانی و ساسانی منطقه رویان که چالوس نیز بخشی از آن بود تحت حاکمیت خاندان گشنسپ از پادشاهان تپورستان بوده است.
قیام علویان در طبرستان از یک شورش محلی که در آن ولایت بر ضد بی‌رسمی های عمال و حکام طاهریان درگرفت، در نواحی کلاروشالوس (=چالوس) روی داد و آرام آرام از دیلمان تا جرجان تقریباً همه جا را فرا گرفت. در ورود شورشیان علوی به طبرستان، شورشیان دیلم با وجوه مردم کلار و چالوس و رویان نسبت به امام علوی اظهار وفاداری کردند. محمد بن اویس از امرای دوره تسلط خلفای عرب به دستور خلیفه معتصم به حکمرانی چالوس منصوب شد. محمد بن اویس خود در رویان (قسمتی از طبرستان) استقرار یافت و پسرش احمد را به حکومت چالوس گمارد. شهر چالوس در زمان حمله امیر تیمور تخریب شد و سپس تا قرن‌های متمادی به صورت روستایی کوچک درآمد. در دهه اول قرن (۱۳۱۰) با پشتیبانی دولت وقت آرام آرام به صورت شهری سازمان یافته درآمد و امروزه به شهری زیبا با امکانات فراوان جهانگردی تبدیل شده است. درباره وجه تسمیه این شهر می‌گویند چون بخش جلگه‌ای نسبت به ارتفاعات پست‌تر دیده می‌شود و به همین دلیل آن را «چاله است» یا «چاله اس» می‌نامیدند که به مرور زمان به چارلس و چالوس تغییر نام یافت.
جغرافیا
بخش شرقی شهر چالوس در ناحیه کُجور و بخش غربی چالوس در منطقهٔ کلارستاق قرار دارد. هوای چالوس مانند دیگر نقاط مازندران و گیلان متغیر و مرطوب بوده و دمای هوای این شهر در تابستان ۲۵ تا ۳۶ درجه و در زمستان ۵ تا ۱۲ درجه سانتیگراد است. به همین دلیل دمای هوای این شهرستان نه زیاد گرم و نه زیاد سرد می‌باشد. ارتفاعات چالوس غالبا پوشیده از برف بوده و سرمای بهمن ماه از دیگر ماه‌های سال در چالوس بیشتر و گرمای تیرماه تا نیمه اول مرداد ازدیگر ماه‌ها بیشتر است.
فرهنگ
قومیت: اکثریت جمعیت شهر چالوس را بومیان کلارستاق که طبری تبار هستند، تشکیل می‌دهند. مردم بومی شهر چالوس به زبان مازندرانی که به تبری کلارستاقی شهرت دارد، صحبت می‌کنند.همچنین بخشی از جمعیت این شهر را مهاجران گیلانی و کرد تشکیل می‌دهند که به زبان‌های گیلکی و کردی سخن می‌گویند که به دلیل درآمیختگی فرهنگی از غلظت آن کاسته و جریان به سمت زبان غالب (فارسی) پیش رفته است. همچنین در نواحی شرق چالوس که خود بخشی از کجور است، کجوری‌ها ساکن هستند که به گویش کجوری زبان مازندرانی سخن می‌گویند.
زبان، گویش، لهجه: مردم چالوس به زبان طبری کلارستاقی که لهجه ای از زبان مازندرانی است، سخن می‌گویند. زبان طبری کلارستاقی به همراه زبان طبری کجوری زیر مجموعه گویش طبری رویانی می‌باشد که از شهرستان نور تا نشتارود در شرق تنکابن گویش می‌شود. گویش طبری رویانی زبان حکام اسپهبد رویان نیز بوده است. در گذشته، سرزمین رویان شهرستان‌های نور، نوشهر، چالوس، کلاردشت (کلار)، عباس‌آباد (لنگا) و تنکابن را شامل می‌شد و گاهی مرز غربی آن تا رودسر ادامه می‌یافت. زبان مازندرانی زبانی است که در استان مازندران و قسمت‌هایی از استان‌های گلستان، سمنان، تهران و البرز رایج است. مازندرانی استان مازندران به سه گویش غربی، مرکزی و شرقی تقسیم می‌گردد. گویش طبری چالوس (کلارستاقی) جز گویش غربی مازندرانی محسوب می‌شود. گویش مازندرانی غربی در محدوده میان چالوس و تنکابن گویش می‌شود.
جمعیت
براساس آخرین آمار سازمان سرشماری ایران در سال ۱۳۹۵ شهر چالوس با جمعیتی بالغ بر ۶۵٬۱۹۶ نفر پرجمعیت‌ترین شهر غرب مازندران بوده است.
جاذبه ها
جاذبه‌های مهم گردشگری این شهر،کاخ چایخوران، کاخ اجابیت، دریاچه ولشت، منطقه ییلاقی کلاردشت، پارک جنگلی فین، تله کابین نمک آبرود و هتل پارسیان خزر می‌باشد.
ره آورد
سوغات چالوس هم بسیار خوشمزه و لذیذ است و هم طرفداران بسیاری دارد. از جمله سوغات های چالوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برنجک
- قماق نوعی نان محلی شهرستان چالوس می باشد.
- رشته به رشته
- آغوزنون (نوعی شیرنی سنتی)
- پشت زیک
- نان ییلاقی
اقتصاد
- حصیربافی
- جاجیم بافی
- گلیم بافی
- سفالگری
- گردشگری
منبع
ویکی پدیا
سامانه رزرواسیون مهر
.
