شهرستان سیرجان یکی از شهرستان‌های واقع در غرب استان کرمان ایران است. این شهر در ۹۶۰ کیلومتری تهران و ۱۸۰کیلومتری کرمان قرار دارد و با توجه به قرار گرفتن در تقاطع محورهای مواصلاتی تهران - بندرعباس و کرمان - شیراز از گذشته تاکنون، مورد توجه بوده است. از سوی دیگر، یکی از مهم‌ترین شهرهای تاریخی ایران است که از سال‌ها قبل از ظهور دین اسلام تا به امروز، اهمیت خود را حفظ کرده است.
(برای آشنایی با شهرداری سیرجان کلیک کنید.)
نام
درباره ریشه نام گذاری سیرجان نظرهای گوناگونی گفته شده است، ولی پژوهشگران بیشتر بر این باورند که در زمان ساسانیان به دلیل وجود قنات های بسیار زیاد در این منطقه، آن را سیرگان یا سیرکان یعنی سیرآب از قنات یا پر از قنات نامیده اند. عده ای نیز کلمه "گان" یا "کان" را که به معنی معدن است به علت وجود معادن گوناگون در این منطقه دانسته اند. در استیلای عرب نام سیرگان معرب شده و به سیرجان تغییر یافت.
پیشینه
کهن ترین سند تاریخی درباره سیرجان این نوشته ابن اثیر است: «گشتاسب یکی از پادشاهان کهن ایران بود و دین سلیمان را داشت، دین زرتشت را پذیرفت و در کوهستانی که تنبور نام داشت جای گرفت و در حالت تقیه به عبادت مشغول شد». به باور استاد باستانی پاریزی، کوه تنبور همان است که در خاور سیرجان و حدود چهار گنبد قرار گرفته و به همین نام مشهور است.
بنای سیرجان را به بهمن پادشاه اشکانی نسبت می‌دهند. ژان گوره در کتاب خواجه تاجدار، شرحی بر سیرجان می‌نویسد و نشان می‌دهد که سیرجان قبل از اشکانیان نیز آباد بوده و توضیح می‌دهد: «سیرجان قدیم، به قول مورخان قدیم، از جمله سیسرون و کتزیاس که در دوره هخامنشیان می‌زیسته اند، دارای ده محله بوده و در هر یک از محلات آن شهر، یک دسته از مردم زندگی می‌کرده‌اند». اما قدمت این شهر را به قبل از اشکانیان نیز نسبت داده اند. آن گونه که در کتاب تاریخ کرمان نوشته شده است: «اسکندر در بازگشت از هندوستان از روی قلعهٔ سنگ که محل قدیم شهر سیرجان است، عبور کرده و از طریق بوانات به پاسارگاد رفته است.
مقدسی در قرن چهارم هجری قمری، سیرجان را یکی از چهار ولایت کرمان ذکر می‌کند. شهر قدیم سیرجان در محل قلعه سنگ (در فاصله ۹ کیلومتری شهر فعلی سیرجان قرار دارد) و تا سال ۷۹۶ هجری قمری آباد بوده است و در آن تاریخ به وسیله «ایدکو» سردار تیمور، که دو سال شهر را در محاصره داشت نابود می‌گردد. ساکنان باقی مانده آن به محلی در همان نزدیکی به نام باغ بمید منتقل می‌شوند و شهر جدید در آن موقعیت به وجود می‌آید. اما باز در هجوم محمود افغان به کرمان، سیرجان هم مورد حمله و غارت قرار می‌گیرد. سال‌ها بعد در حدود سال ۱۲۰۰ هجری قمری، میرزا سعید کلانتر در جنوب باغ بمید دهی را آباد نمود که سعیدآباد نامیده شد و این سعید آباد، همین شهر فعلی سیرجان و در واقع سومین موقعیت این شهر است.
جغرافیا
شهرستان سیرجان در مغرب استان کرمان و در دشتی وسیع قرار دارد. دو رشته کوه از ارتفاعات زاگرس در قسمت شرقی و غربی این شهرستان کشیده شده و دشت وسیع سیرجان که ۱۸۴۸۱کیلومتر مربع مساحت دارد، در فاصله این دو رشته کوه گسترده شده است. اقلیم سیرجان نیمه بیابانی است که زمستان‌هایی سرد و خشک و تابستان‌هایی معتدل دارد. این شهرستان در موقعیت 55 درجه و 32 دقیقه طول شرقی و 29 درجه و ۲۵دقیقه عرض شمالی واقع می باشد.
آب و هوای سیرجان در تابستان نسبتاً گرم و در زمستان‌ها سرد و در برخی زمان‌ها همراه با برف و باران و در بهار همراه با بارندگی‌های شدید است.
جمعیت
بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرسیرجان ۱۹۹٬۷۰۴ نفر (۵۸٬۷۵۶ خانوار) بوده است. جمعیت سیرجان با احتساب شهر نجف شهر که در نزدیکی شهر سیرجان قرار دارد، بالغ بر ۲۲۰٬۰۰۰ نفر می رسد.
فرهنگ
مردم سیرجان به لهجه کرمانی صحبت می‌کنند. این لهجه یکی از لهجه های زبان فارسی است.
جاذبه ها
از جاذبه های تاریخی سیرجان باید به قلعه سنگ سیرجان، بازار تاریخی سیرجان، بادگیر چپقی، یخدان‌های دوقلو، خانه حاج رشید، عمارت سعید نیا، روستای تاریخی کران، باغ سنگی و عمارت صدر زاده اشاره کرد.
از موزه‌های سیرجان نیز باید به موزه تاریخ و مردم شناسی، موزه سنگ‌های تزئینی، موزه دیرینه شناسی و موزه دستبافته های عشایری اشاره کرد.
از جاذبه‌های طبیعی سیرجان و مناطق خوش آب و هوای این محدوده می‌توان به منطقه خوش آب و هوای پاریز، منطقه حفاظت شده سیاه کوه، منطقه کوهستانی چهار گنبد و منطقه گدار اشاره کرد.
ره آورد
سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم شناخته می‌شود. گلیم شیر یکی پیچ، گلیم مخصوص سیرجان است که در میراث جهانی یونسکو هم ثبت شده است. نکته جالبی که در رابطه با گلیم‌های شیر یکی پیچ وجود داردt این است که به ندرت می‌توان دو گلیم شیر یکی پیچ را با نقش یکسان پیدا کرد.
از دیگر صنایع دستی سیرجان می‌توان به پته دوزی و قالی بافی اشاره کرد. از سوغاتی‌های سیرجان می‌توان مسقطی، پسته، قوتو، شیرینی کماچ، باقلوا، سهن و کلمپه را نام برد. از غذاهای سنتی سیرجان نیز می‌توانیم به پلو سیرجانی، آبگوشت بادمجان و کشک، آبگوشت زیره، آش گندم شیر، اوماچ آش، خورشت بزقورمه، خورش به آلو، زیره پلو و کشک کدو اشاره کنیم.
اقتصاد
منطقه ویژه اقتصادی سیرجان، که الگوی توسعه مناطق ویژه اقتصادی در سراسر ایران محسوب می‌شود، نخستین منطقه ویژه چند منظوره در ایران است که با مجوز فعالیت‌های همه جانبه اقتصادی در بخش‌های صنعت، تجارت و خدمات به سرمایه‌گذاران فعال، خدمات ارائه می‌دهد. سیرجان به لحاظ اقتصادی نیز یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران است؛ شهری که در گذشته در مسیر جاده ابریشم بوده و امروز نیز در مرکز محور ترانزیتی کالا از جنوب به شمال ایران قرار دارد.
وجود گل گهر به عنوان یکی از بزرگترین معادن سنگ آهن جهان در سیرجان و همچنین وجود شرکت‌های فولادی که سیرجان را به قطب فولادی ایران تبدیل کرده، در کنار معادن مس و منطقه ویژه اقتصادی، تنها بخشی از قابلیت‌های صنعتی و اقتصادی این شهرستان است.در بخش کشاورزی نیز، سیرجان یکی از قطب‌های تولید پسته در ایران است.
منبع
ویکی پدیا
کجارو
شهرداری سیرجان
