مسجدسلیمان، شهری تاریخی در میان کوه‌های زاگرس و از شهرهای بختیاری نشین استان خوزستان است. مهمترین عامل احداث و گسترش شهر مسجدسلیمان، اکتشاف نفت در این منطقه بود.
روستاهای کوهستان‌های اندیکا و لالی و دشت بزرگ از بخش‌های تابعه اطراف این شهر بودند که در چند سال اخیر بخش‌های اندیکا و لالی به شهرستان تغییر یافته اند. یکی از عوامل ایجاد و گسترش شهر مسجدسلیمان، اکتشاف نفت در این منطقه است. ویلیام ناکس دارسی، طی انعقاد قراردادی با دولت مظفری، مجوز جستجو و اکتشاف نفت در ایران را گرفت و تیم اکتشاف وی، نفت را برای اولین بار در خاورمیانه و در شهر مسجدسلیمان کشف کرد.
(برای آشنایی با شهرداری مسجدسلیمان کلیک کنید.)
نام
مسجدسلیمان را در دوره تمدن ایلام آساک می‌نامیدند که بخشی از منطقه سیماش عیلام تلقی می‌شد، ولی پس از حمله آریایی‌ها و شکست عیلامیان نام آن به «پارسوماش» تغییر پیدا کرد.
مسجدسلیمان را در قدیم سرمسجد می‌نامیدند و علت آن وجود آتشکده ای باستانی بود. در زمان حمله اعراب تازی‌ها می‌خواستند که آن را از بین ببرند، اما ایرانیان به دروغ به آن‌ها گفتند که این معبد ساخت سلیمان نبی می‌باشد و چون سلیمان بسیار مورد احترام اعراب بود، آن‌ها از این عمل سر باز زدند. در سال ۱۳۰۳ هجری شمسی هنگام بازدید رضاخان از سرمسجد وقتی که او این ماجرا را شنید، دستور به تغییر نام سرمسجد به مسجدسلیمان داد و بدین ترتیب در سال ۱۳۰۵ و به تصویب مجلس شورای ملیT نام مسجدسلیمان را بر این شهر نهادند.
پیشینه
اهمیت مذهبی و اعتقادات مردم به پاک و مقدس بودن این شهر به حدی زیاد شد که حتی بعد از ورود اسلام، ایرانیان برای زیارت به این شهر مراجعه می‌نمودند، لذا هویت مذهبی آن مانند دیگر اماکن مقدس همچنان باقی‌مانده و نام «مسجدسلیمان» نیز در همین راستا بر آن اطلاق گردید.
انتقال خط لوله نفت مسجد سلیمان به آبادان: در سال ۱۹۱۲ میلادی (نیازمند منابع و اسناد معتبر تاریخی) با اتمام خط لوله مسجد سلیمان به آبادان حیات دوباره ای به این شهر بازگشت و استخراج نفت که در این سال ها حدود ۴۳ هزار تن بود تا آخر جنگ جهانی اول به سالیانه ۱ میلیون تن و تا ۱۹۲۵ میلادی به بیش از ۴ میلیون تن در سال برسد و همین امر باعث گردید، روحی دوباره به اقتصاد این کشور و این شهر دمیده شود.
شهر تاریخی مسجد سلیمان در سال ۱۹۲۸ میلادی، تنها منبع استخراج نفت در ایران به شمار می آمد که در همین سال در میدان نفتی هفتگل، فوران عظیمی از نفت رخ داد و این شهر از انحصار استخراج نفت خارج گردید، اما تولید در این منطقه به شدت افزایش یافت، به طوری که در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی مصادف با ۱۹۳۵ میلادی به ۱۲۷۰۰۰ بشکه در روز رسد.
به دلیل ملی شدن صنعت نفت در سال ها ۱۳۳۳–۱۳۳۰ و خروج استعمار دولت های خارجی، استخراج این طلای سیاه به نصف اعداد اعلام شده رسید و به دلیل برنامه انگلیس (شرکت نفت ایران و انگلیس) در استخراج نفت دوباره افزایش داشت که تا سال ۱۳۴۵ کم و بیش ثابت بود، اما از این سال به بعد استخراج نفت به سرعت کاهش یافت و در سالهای ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ با بسته شدن چاه های اصلی به میزان قابل توجهی کاهش داشت. در دهه هفتاد، به دلیل اهمیت استخراج نفت از میادین مرزی کشور و مشکلاتی در استخراج نفت که می بایست با تزریق فشار آب و یا گاز انجام پذیرد به صرفه نبوده و اکثر چاه های این شهر بسته و استخراج به میادین دیگر انتقال یافت.
جغرافیا
شهرستان مسجدسلیمان از دید جغرافیایی در درازای جغرافیایی ۴۸ درجه و ۲۴ دقیقه خاوری و پهنای جغرافیایی ۳۱٫۹۳ درجه و ۴۹٫۳۰ دقیقه شمالی گسترده شده است. این شهر از شمال به لالی اندیکا، از جنوب به اهواز، از شرق به هفتکل و از غرب به شوشتر محدود میشود.
مسجد سلیمان با 6327 کیلومتر مربع مساحت، در شمال شرقی استان خوزستان واقع شده و مرکز آن شهر مسجد سلیمان است. این شهرستان از شمال به استان چهارمحال و بختیاری و دزفول، از شرق به استان چهارمحال و بختیاری و شهرستان ایذه، از غرب به شهرستان های شوشتر و اهواز و از جنوب به شهرستان رامهرمز محدود می شود. شهر مسجدسلیمان با 6/27 کیلومتر مربع مساحت در 150 کیلومتری شمال شرقی اهواز بین 31 درجه و 59 دقیقه پهنای شمالی و 49 درجه و 17 دقیقه درازای شرقی نسبت به نصف النهار گرینویچ قرار دارد و بلندی آن از سطح دریا 260 متر برآورد شده است. رودخانه کارون از این شهرستان می گذرد و آب و هوای آن گم و مرطوب است.
راه آسفالته اصلی به سوی شمال غربی و از آنجا به سوی جنوب غربی به درازای 135 کیلومتر تا اهواز و راه آسفالته فرعی به سوی جنوب شرقی تا مرکز شهرستان رامهرمز به درازای 102 کیلومتر از جمله راه های دسترسی به این ناحیه هستند.
شهرستان مسجدسلیمان مانند بیشتر شهرهای خوزستان دارای آب و هوای گرم و نسبتاً خشک می‌باشد و تابستانی گرم و زمستانی مدیترانه‌ای دارد. میانگین بارش سالانه باران بالای ۴۰۰ میلی‌متر و میانگین دما کمتر از -۴ درجه سانتی‌گراد در زمستان و بیش از ۵۰ درجه سانتی‌گراد در تابستان می‌باشد.
فرهنگ
قومیت: مسجدسلیمان یکی از شهرهای لرنشین استان خوزستان ایران است. زبان اهالی این شهر، گویش بختیاری می‌باشد و از طوایف ایل بختیاری هستند.
جمعیت
جمعیت شهر مسجد سلیمان طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر با 100497 نفر بوده است.
جاذبه ها
آتشکده جاویدا (سرمسجد)، سد شهید عباسپور، جزیره کوشک، آبشار نگین، دشت گلگیر، منطقه شکار ممنوع ش ولندر، تپه باستانی گله زری (زرین)، پارک جنگلی تمبی، دشت شیمبار، معبد بردنشانده، عمارت بنه وار، بقعه متبرکه امام‌زاده هفت شهیدان و...
رهآورد
قالی و گلیم بختیاری، نان تیری، کُنار، کشک
اقتصاد
وجود اولین چاه نفت خاورمیانه، اولین پالایشگاه نفت خاورمیانه، اولین کارخانه گوگردسازی، اولین کارخانه تولید برق و … خود گواه بر این مدعاست. هم اکنون مسجدسلیمان در بخش صنعت یکی از قطب‌های صنعت ایران است. این شهر دارای کارخانجات صنعتی عظیمی از جمله: کارخانه تولید سیمان کارون مسجدسلیمان، سد و نیروگاه مسجدسلیمان که در سال ۱۳۹۲ برای سومین سال پیاپی رتبه اول را در تولید برق کسب کرد، شرکت بهره برداری نفت و گاز مسجدسلیمان یکی از ۵ شرکت تابعه مناطق نفت خیز جنوب می‌باشد که گستردگی آن از ایذه تا ایلام و خرم‌آباد می‌رسد، کارخانجات تانک‌سازی شهید فرخ‌نیا، پالایشگاه گاز مسجدسلیمان، پتروشیمی بزرگ مسجدسلیمان، کارخانجات آلومینیوم سازی و … به علاوه اینکه این شهر دارای یک شهرک صنعتی عظیم می‌باشد که در آن کارخانجات بزرگ و کوچکی از جمله تولید آرد، سوسیس، ماکارونی، صنایع پلاستیک، گونی بافی و … می‌باشد.
عملیات استخراج نفت، برای نخستین بار در خاورمیانه در سال ۱۹۰۸ میلادی توسط ویلیام ناکس دارسی، کنسرسیوم دارسی از این شهر و با چاه شماره یک، در میدان نفتی مسجدسلیمان آغاز گردید. در تاریخ ۵ خرداد ۱۲۸۷ در مسجدسلیمان به نفت رسید که اولین چاه نفت ایران و خاورمیانه بود.
کشاورزی و دامداری: کشاورزی در این منطقه به صورت دیمی و آبی انجام میشود. عمده ترین محصول کشاورزی مسجد سلیمان گندم و جو بوده و قسمتی از این منطقه را مزارع دیم گندم و جو تشکیل می دهد.
منبع
دانشنامه گردشگری خوزستان
ویکی پدیا
